Direnç ölçümü

Güncelleme 03/05/2024

Direnç Nasıl Ölçülür?

Elektriksel direnç Ohmmetre ile ölçülür. Ohmmetre olarak Avometre veya SMM kullanılır.
Direnci ölçülecek olan elemanın devre ile bağlantısının olmaması gerekir, en azından bir ucunun boşta olması gereklidir. Ohmmetre ile direnç ölçümü için sırasıyla aşağıdaki kurallar uygulanmalıdır:
1. Analog Ohmmetre ile ölçüm yapılacak ise, önce Ohmmetrenin ölçüm uçları birbirlerine değdirilerek ibrenin sıfır ohm gösterecek şekilde sapıp sapmadığı kontrol edilir.
Ohmmetre pilinin kuvvetli ya da zayıf olmasına göre ibre sıfır ohm’un biraz sağında veya solunda olabilir. İbre tam sıfır ohm çizgisi üzerinde değilse, ibreyi sıfır ohm çizgisi üzerine
getirmek için sıfır ayar vidası ile ayar yapılır.
2. Sayısal Ohmmetre ile ölçüm yapılacak ise, Ohmmetrenin doğru çalışıp çalışmadığından anlamak için aşağıdaki işlemleri yapılır. Ohmmetrenin uçları açık iken göstergenin sol tarafında yanıp sönen “1” sayısının olduğundan ve “Low Batt” mesajının görünmediğinden emin olunuz. Göstergedeki yanıp sönen “1” sayısı Ohmmetrenin o anda ölçtüğü direncin sonsuz (yani açık devre) olduğunu belirtir. Daha sonra Ohmmetrenin uçlarını birbirine birleştirilir. Bu durumda göstergede çok küçük değerde bir reel sayı okunacaktır. Bu reel sayı, ölçü aletinin ve ölçü aleti kablolarının toplam iç direncidir. Göstergede bunlardan farklı değerler görünmesi durumunda ölçü aletiniz bozulmuş veya pili zayıflamış olabilir.
3. Uygun bir ohm kademesi seçilir. Eğer direnç değeri bilinmiyorsa, en yüksek kademeden başlanarak uygun konumuna gelinceye kadar kademe azaltılır.
4. Ohmmetrenin ölçüm uçları direncin iki ucuna sıkıca temas ettirilir. Ölçüm sırasında, ölçüm yapan kişi direncin bir ucundan tutabilir, fakat direncin iki ucundan da tutması durumunda kendi vücut direnci de ölçülen direnç ile paralel bağlı olacağından hatalı ölçüm yapılmış olur.
5. Bazı sayısal Ohmetreler doğrudan değeri göstermez. Bu durumda kademenin yanında yazan bir çarpan ile çarpılarak gerçek direnç değeri bulunur.
6. Dirençler üzerlerindeki değerde olmazlar. Dirençlerin gerçek değerlerinin Ohmmetre ile ölçülmesi gerekir. Dirençlerin tolerans değerlerinin olması, teorik ve pratik sonuçlarda farklılığa neden olan sebeplerden biridir.
7. Gerilim vererek ölçü aletlerini öğrenmeyi deniyorsanız, kendinize ve cihazlara zarar verememek için hem KΩ mertebesinde dirençler kullanmanız hemde küçük gerilimlerle (örneğin 1V 10V gibi)
çalışarak, devrenizden mA seviyesinde akımlar geçirin .

Örneğin 10 V’luk bir gerilim kaynağına 1 Ω’luk seri bir direnç bağlarsanız, devreden 1 A gibi büyük bir akım geçer. Böyle bir durumda ilk olarak, laboratuardaki dirençlerin gücü P=V.I=10W olmadığı için hemen bozulacak veya yanacaktır. İkinci olarak eğer devrede bir ölçü aletinizde varsa ve en yüksek kademede değilse o da zarar görecektir.

Dirençleri ölçmek için çeşitli yöntemler kullanılır.
Piyasadaki dirençler değerlerine göre aşağıdaki sınıflara ayrılırlar:

1) Küçük değerli dirençler: 1 Ω ve daha küçük değerli dirençler
2) Orta değerli dirençler: 1 ile 0,1 MΩ arasındaki dirençler
3) Büyük değerli dirençler: 0,1 MΩ ve daha büyük değerli dirençler

Küçük değerli dirençlerin ölçümü

► Voltmetre-ampermetre yöntemi
► Potansiyometre yöntemi
► Kelvin köprüsü (Thompson köprüsü olarak da bilinir) yöntemi kullanılır.

Orta değerli dirençlerin ölçümü

Ticari olarak piyasada en çok orta değerli dirençler bulunur.
Bu kısımda orta değerli dirençlerin ölçümü anlatılacaktır.

Orta değerli dirençler aşağıdaki yöntemler ile ölçülebilir:

► Ohmmetre yöntemi
► Voltmetre–ampermetre yöntemi
► Wheatstone yöntemi

Büyük değerli dirençlerin ölçümü

Büyük değerli dirençlerin ölçümünde aşağıdaki yöntemler kullanılır:

► Korumalı metod
► Yük kaybı metodu
► Megaohm metodu
► Meger