Bilindiği üzere elektrik santrallerimizde 3 fazlı olarak üretilir.
Elektrik 3 faz olarak santralde üretildi yani 3 kablo olarak daha sonra büyük elektrik direkleri sayesinde bu 3 kablo bir şehrin, bölgenin veya büyük bir fabrikanın trafo merkezine gelir.
Trafonun girişine üçgen olarak bağlanır çıkışı ise yıldız ile bağlanır. Çıkış neden yıldız bağlanıyor çünkü yıldızın merkezinden bir nötr elde edebilmek için.
Nötr de burada elde ettikten elektriği de düşürdüğümüze göre artık dağıtım panolarına gidebiliriz. Yine direkler veya yer altı tünelleri sayesinde 3 kabloya ek olarak birde Nötr kablosu ile dağıtım panolarına girebiliriz.
Evin girişine 3 faz ile geldik ancak aydınlatmada vs de 3 fazın sadece bir tanesi kullanılır yani tek faz kullanılır birde nötr kullanılır.
Peki neden 3 fazıda buraya getirdik çünkü asansör motoru kaleriför kompresörü falan hep 3 fazla çalışır. Ayrıca bunun bir sebebi daha var. Bu 3 faz gerektiren sistemler apartman da bulunmasa bile 3 faz kullanılır çünkü tek faz ile tüm apartmanı karşılamaya kalkarsak. Kabloların üzerinden geçecek akım daha çok olacağı için kablo kesitlerini vs arttırmamız gerekecek bunun için bizde ne yaparız 3 fazı eşit kullanırız. (örneğin ilk iki daire R, Diğer iki daire S, kalan daireler T fazı ile beslenerek).
Bu arada bu bahsettiğimiz asansör motorları vb 3 faz ile çalışan motoralra nötr kablosu gerekmek. Çünkü bunlar 3 faz ile sistemi döndürür yani 3 fazın 2 si artı da iken diğeri negatifde olacağı için nötr kablosuna gerek kalmaz.
Evlerde ise topraklı prizlerin toprak ucuna bağlanır.
Standart Kablo Renkleri.
AC (Alternatif Akım) DC (Doğru Akım) (+) Kutup: Kırmızı. (-) Kutup: Siyah.
220V (Tek Faz) Faz: Kahve Rengi. Nötr: Mavi. Toprak: Sarı – yeşil
380V (3 Faz) Faz: Kahve Rengi. Siyah. Gri veya beyaz. Nötr: Mavi. Toprak: Sarı-Yeşil.
Faz : Elektrik yüklü canlı (yüklü / enerjili) uçtur. Yüksek potansiyellidir.
Kontrol kalemi ile prize bakıldığında kontrol kalemi arkasındaki lamba yanıyorsa orası faz dır.
Üzerinde gerilim olan, bağlandığı sistemi besleyen ve canlı uç olarak adlandırılan elektrik enerjisidir. Başka bir tabirle, enerji santrallerinde, stator üzerinde 120 şer derecelik açılarla sarılmış olan sargıların, rotorun dönmesiyle üretilen manyetik alanın her bir sargı üzerinde 120 şer derecelik açı farkıyla oluşturduğu elektrik enerjisidir. Elektriksel devrelerin çalışabilmesi için kapalı bir devre oluşturmalıdır. Örneğin prizdeki iki delikten biri (+) diğeri (-) uçtur. (-) olan cansız uç nötr olarak adlandırılır ve elektrik akımının dönüş yolunu sağlar.
Nötr : Elektriğin dönüş yapmasını sağlayan yüksüz uçtur. Sıfır potansiyellidir.
Elektrik yüküne sahip olmayan yüksüz anlamına gelmektedir. Elektriksel olarak elektrik besleme kablolarındaki faz iletkenlerinde bulunan akımın kullanıcıya ulaşıp devresini tamamlamak için kullandığı geri dönüş yoludur. Kullanıcıdan geri dönen akım arasındaki açı farklarından dolayı birlerini sıfır referans noktası değerine getirdikleri bilinmektedir.
Topraklama Gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının, uygun iletkenlerde toprak yığını içerisine yerleştirilmiş bir iletken cisme (elektrot) bağlanmasıdır.
Toprak hattı tesisin bahçesinde, tesisin kurulu gücü oranına göre toprak kazılarak galvaniz levha gömülür veya bakır çubuk çakılır. Bu toprağa gömülü metallerden alınan kablo tüm tesisin veya fabrikanın panolarına kadar gider. Panodan da topraklı prizlerin toprak ucuna veya fabrikadaki makinaların gövdesine bağlanır.
Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır ve böylece canlıların can güvenliğini sağlanacak ve cihazların zarar görmesi önlenecektir.
Toprak hattının kontrol edilmesi
Sistemdeki Topraklamanın yeterliliğini Voltmetre ile ölçmek mümkündür. Voltmetreyi AC 220-380V ölçüm kademesine alarak ölçüm yapılabilir
Faz – Nötr Arası
Faz ve Nötr arası 220-230 Volt olmalıdır. Bu ölçümde Kırmızı ve Siyah renkli probun yerlerinin değişimi ölçüm sonucu değiştirmeyecektir.
Nötr – Toprak arası
Nötr ve Toprak arasında yapılan ölçümde , iyi bir topraklama için olması gerek Voltaj değeri Max. 1 – 2 Volt olmalıdır.
Faz – Toprak arası
Faz ve toprak arasında yapılan ölçümde olması gereken Voltaj 220-230 Volt olmalıdır.
Sonuç olarak iyi bir topraklamanın belirtileri, Nötr ve Toprak arasındaki ölçümde Max.1-2 Volt ve Faz ve Toprak arasındaki voltaj ise 220-230 Volt olmalıdır.
Türkiye’de elektrik enerjisi iletimi
Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) sorumludur; bazı bölgelerde bu işi özel şirketler üstlenmiştir. Dağıtım kuruluşu tüketim ihtiyacına göre şebekler kurmak, bunları yönetmek ve yenilemek, tüketicileri şebekeye bağlayan bağlantıları yapmak, dağıtılan elektriğin sürekliliğini sağlamak ve miktarını sabit kılmakla yükümlüdür. İletim sistemi aracılığıyla yüksek gerilimde taşınan elektrik, alçak gerilime düşürülerek bir dağıtım merkezine, yani transformatör istasyonuna ulaştırılır. Kırsal bölgelerde bu şebekeler açıktadır; yerleşim bölgelerindeyse çoğunlukla yeraltına döşenmiştir.
Orta gerilim/alçak gerilim merkezlerinin bağlayıcı elemanı , farklı gerilimdeki iki şebekeyi birbirine bağlayan ve kısaca trafo denen transformatördür.
Alçak gerilimli dağıtım sistemi tüketicilere üç fazlı ve bir topraklı (nötr) elektrik sağlar; elektrik iki gerilim düzeyinden oluşur.
Bunlardan giderek yaygınlaşanı <<fazlar arası 380 V ve faz-toprak arası 220 V >> gerilimidir.
<< Fazlar arası 220 V ve faz-nötr arası 127 V >> olanı giderek azalmaktadır.
En çok kullanılan sistemler üç fazlı 380 V ve tek fazlı 220 V’ tur.
Bu seçeneğe göre, bir alet 4 tele veya 2 tele bağlanır.
Elektrik akımının frekansı bütün Avrupa’da ve Türkiye’de 50 Hz, Amerika kıtasındaysa 60 Hz’dir.
Bir motor veya bir bilgisayar, aygıtın içinde kullanıla frekansa eşit frekanslı bir şebekeye bağlanmadıkça düzgün çalışamaz.
DİKKAT !!!
Elektrik tesisatı bağlantısı, kablo değişimi, priz, fiş, soket değişimi gibi işlerle uğraşırken kabloların doğru yerlere takılması gerekir. Yanlış kablo bağlantısı sigorta atmasına, elektrik çarpmasına, cihazda elektrik kaçağı oluşmasına, cihazın arızalanmasına veya yangın çıkmasına neden olabilir.
Elektrik işleri deneyimli kişiler tarafından yapılmalıdır
