Farz tersleyiciler, aynı genlikte fakat ters fazda, yani birbirine göre 180° faz farklı iki işaretin gerekli olduğu devrelerde yararlanılır.
Örneğin, push-pull yükselteçlerin sürülüşünde transformatör kullanıldığı gibi, Şekil 1de verilen, bir transistörlü faz tersleyici de kullanılır.
Bilindiği gibi transformatörün sekonderinden bir orta uç alınıp dönüş ucu olarak kullanılırsa, iki çıkış ucundaki gerilimler birbirine göre 180° ters fazlı olur.
Şekil 1de verilen transistörlü faz tersleyicide de, Kollektör ve Emiter çıkışları birbirine göre 180° faz farklıdır.
Bu durum şöyle açıklanabilir:
Kollektör ve emiter çıkışları 10 Kohm ‘luk direnç üzerinden yapılmıştır. Transistor emiteri ortak bağlantılıdır.
Emiteri ortak bağlantılı yükseltecin, “Dinamik Karakteristikleri” bölümünde, açıklanmış olduğu gibi “VB” baz gerilimi ile “VC” kollektör gerilimi arasında 180° ‘lik bir faz farkı vardır.
VB ile VBE ise aynı fazdadır.
Şöyle ki;
Transistör çalışmazken emiter ucu (E) toprak potansiyelindedir. Yani sıfır “0” ‘dır. Transistör çalışıpta emiterden IEakımı akmaya başlayınca, emiter direnci üzerinde VE gibi bir gerilim düşümü oluşturacaktır.
Bu gerilim düşümü PNP transistörde pozitif, NPN transistörde negatifdir…..
Görüldüğü gibi, beyz gerilimi ve dolayısıyla da beyz akımı arttıkça, emiter direncindeki gerilim düşümü de büyümektedir.
Yani, IE akımını yaratan IB akımı büyüdükçe ve dolayısıyla da IB ‘yi oluşturan VB beyz gerilimi büyüdükçe VEemiter gerilimi de büyümektedir.
Buradan, beyz gerilimi ile, emiter geriliminin aynı fazda olduğu sonucu ortaya çıkar.
Böylece, emiter ve kollektör gerilimleri fazlarının birbirlerine göre ters olduğu diğer bir deyimle, emiter ve kollektör gerilimleri arasında 180° faz farkı bulunduğu kanıtlanmış olmaktadır.
PNP transistör de Şekil 1 de görüldüğü gibi kollektör fazı negatif (-) ve buna göre de emiter fazı pozitif (+) olmaktadır.
Şekil 1 -Transistörlü faz tersleyici.
Transistörlü faz tersleyici A sınıfı yükselteci olarak çalıştırılır.
Bunun nedeni, iki çıkış işaretinin de tam sinüzoidal, yani distorsiyonsuz olmasının istenmesidir.
Transistörlü faz tersleyici genellikle, Push-Pull yükselteci sürmek için kullanılır.
Bunun içinde, özellikle tam simetrik çıkış veren A sınıfı bir güç yükselteci olarak çalıştırılmalıdır. Push-Pull yükselteçler B sınıfı güç yükselteci olarak işlev yaparlar. Ve iki giriş işaretinin tam simetrik olması gerekir.
Transitörlü bir faz tersleyicide, her ne kadar emiter akımı ile kollektör akımı arasında, beyz akımı kadar bir fark varsa da, çıkışlara seri direnç bağlamak suretiyle, Push-Pull yükseltecin iki girişinde, oldukça düzgün ters fazda, aynı genlikte iki işaretin oluşturulması sağlanır.
Faz tersleme işleminin daha düzgün yapılması istenirse, kaskat bağlı iki transistörün kollektörlerinden çıkış alınır.
Benzer Yazılar
- B-Sınıfı Yükselteçlerde Crossover Distorsiyon
- RF Güç Yükselteçleri
- A-Sınıf RF Yükselteci
- Küçük Sinyal Yükselteci
- Darlington Bağlantılı Yükselteç
- Transistörün Üç Temel Yükselteç Halindeki Dört Bölge Karakteristik Eğrileri
- B-Sınıf RF Yükselteci
- Direk Kuplajlı Yükselteç
- Volüm ve Ton Kontrolü Uygulama Örneği
- Temel Yükselteç Devreleri
