Bu bölümde bir işlemsel yükseltecin istenilen işlemi yapması için yapılması gerekenleri anlatacağız. Şimdi bir işlemsel yükseltecin giriş ve çıkış uçlarını tekrar tanıyalım. İşlemsel yükseltecin eviren ve evirmeyen girişlerini göstermek için girişler sırasıyla eksi(-)ve artı(+) ile işaretlenmiştir.
İŞLEMSEL YÜKSELTEÇ TEMEL BAĞINTI ŞEKLİDevrenin kazancını bulmak istersek Vo/V1 oranını belirlemek durumundayız. Bunun için işlemsel yükseltecin ideal ve ideal olmayan eşdeğer devrelerini çizersek
Şekilde de görüldüğü gibi Ri=direnci 10³*²-10³*³W arasında dirence sahiptir ve bu direnç üzerinde ölçülen gerilim yaklaşık 0V@Vi seviyesindedir. RQ çıkış direnci ise 0-100W arasında değişir. İdealde bu değer 0W olarak düşünülür. Bu nedenle maksimum çıkış gerilimi besleme geriliminden birkaç volt daha azdır.
Vi@0 olması, yükselteç girişinde zahiri bir kısa devre veya zahiri toprak olduğunu düşündürebilir. Zahiri kısa devre kavramı, gerilimin 0V’a yakın olmasına karşılık, yükselteç girişinden toprağa herhangi bir akım akmadığı anlamına gelir. Zahiri toprak kavramı grafik olarak şekilde gösterilmiştir. Kalın ok, Vi@0V ile bir kısa devre bulunduğunu düşünebileceğimizi, ancak kısa devre üzerinden toprağa hiç bir akım akmadığı için bunun zahiri(görünen) bir kısa devre olduğunu göstermek için kullanılmıştır. Gösterildiği gibi akım, R1 ve Rf üzerindedir. Akımlar kanununa göre I1 ve If akımları birbirine eşittir. Zahiri toprağı kısa devreymiş gibi düşünürsek;
Kirşofun akımlar kanununa göre seri koldaki akımlar (I1 = If )birbirine eşittir.
İşaret(-) uçtan uygulandığı için VQ/V1 bağıntısı (-) eksi ile çarpılır.Av değerinin çok büyük olması koşuluna bağlı zahiri toprak kavramı, toplam gerilim kazancı hesabını basitleştirmektedir. Şekildeki devre fiziksel bir devre olmasa da , toplam devre kazancının bulunabilmesinde kolaylık sağladığı anlaşılmaktadır. Formüldeki eksi(-) işareti sinyalin eviren girişten uygulanmasından kaynaklanır ve işaretin 180° ters çevrildiğini gösterir.(kazancın eksi olduğu anlamına gelmez).Bu teknik kullanılarak diğer işlemsel yükselteç devreleri de çözümlenebilir.
Örnek: R1=100 KW Rf=500 KW ’dur.V1= -2v ise Vo=?
EVİRMEYEN YÜKSELTEÇ
İşlemsel yükselteç evirmeyen sabit kazanç katlayıcı olarak kullanılması durumunda giriş sinyali yükselteçin evirmeyen (+) artı kutbuna uygulanır.
Devrenin gerilim kazancını bulmak için eşdeğer zahiri toprak devresini çizersek; Vi=0v olduğu ve bu iki ucu kısa devre ettiği düşünüldüğünden V1 uçları üzerindekigerilim R1 üzerine aynen düşer. Kalın ok’la gösterilen hat kısa devre gibi düşünülür. Bu durumda Vo/V1 oranı Vo’nun gerilim bölünmesi ile V1’e eşit olması bağıntısı ile bulunur.
GERİLİM İZLEYİCİ YÜKSELTEÇ
Bilindiği gibi işlemsel yükselteçlerin giriş empedansı çok yüksek, çıkış empedansı ise düşüktür.
Yukarıdaki şekilde görülen gerilim izleyici bir sürü değişik isme sahiptir. Bunlardan bazıları izolasyon yükseltici, tamponlayıcı gerilim takipçidir. Bu yükselteç, işlemsel yükselteçlerin giriş empedansının çok yüksek olması ve çıkış empedansının çok düşük olmasından yararlanarak giriş sinyalini izleme veya izole etmede kullanılır. Devrenin kazancı birdir, giriş ve çıkış işaretleri aynı fazdadır. Bant genişliği çok yüksektir. Giriş empedansının yüksek ve çıkış empedansının düşük olmasından dolayı, empedans uygunlaştırıcı olarak kullanılır.
KARŞILAŞTIRICI DEVRESİ
Devre her bir giriş için giriş gerilimini sabit kazanç faktörüyle çarpıp daha sonra bunları cebirsel olarak toplayan ve tersleyen bir yükselteç devresidir.
Vo = -( Rf/R1´V1 + Rf/R2 ´ V2 + Rf/R3 ´ V3)
Benzer Yazılar
- GERÇEK DÜNYADA İŞLEMSEL YÜKSELTEÇLERİN ÖZELLİKLERİ
- İntegral Alan 0p-Amp (Integrator Amplifier)
- Yarım Dalga Doğrultmaç
- Gerilim Kontrollü Osilatör
- OP-AMP Ders Notları
- Türev Alıcı Op-Amp
- Temel Fark Alıcı Op-amp (Difference Amplifier)
- OPAMP ( İşlemsel Yükselteçler )
- Tersleyen ( Eviren, Inverting ) Op-Amp
- Gerilim Regülatörü
