İşletim sistemi nedir

Güncelleme 23/01/2024

İşletim sistemi

İŞLETİM SİSTEMİ NEDİR ? 
İnsanlar ile donanımlar arasında köprü görevi yapan temel yazılımdır.
Donanım ile uygulama arasındaki iletişimi sağlamak ile görevlidir.

İŞLETİM SİSTEMLERİNİN GÖREVLERİ
1- İşlem Yönetimi
Uygulama programlarının belirli bir sırada ve zamanda çalıştırılmasının sağlanması olarak özetlenebilir, örneğin bilgisayarda aynı anda müzik dinlerken, internette gezinti yapabilir, diğer taraftan hafıza kartındaki resimler bilgisayara kopyalanabilir burada sayılan 3 işlemin aynı anda gerçekleştirilmesi işletim sisteminin görevlerinden biridir.
2- Bellek Yönetimi
Bilgisayarda kurulu olan tüm programlar diskte depolanır, bir programa çift tıklayıp çalıştırıldığı zaman disk üzerinde ki programa ait veriler ana belleğe yüklenir, yani çalışan tüm programların ana bellekte olması gerekir dolayısıyla bir programa çalışma süresi boyunca bellek tahsis edilmesi işlem bitince ayrılan bellek alanının boşaltılması işletim sisteminin görevlerindendir.
3- Giriş-Çıkış Yönetimi
Yazıcıdan çıktı alma, tarayıcıdan bir resmin taranması, dosya kopyalama vs… gibi bilgisayar sistemi ile tüm çevre birimleri arasındaki veri alışverişinin sağlanması işletim sisteminin diğer görevlerinden biridir.
4- Dosya Yönetimi
Bilgisayardaki tüm verilen disk, cd/dvd, hafıza kartları gibi depolama birimlerinde tutulurlar, bu verilere erişim, bilgi yazma/okuma gibi görevler yine işletim sistemi tarafından yürütülürler.
5- Kullanıcı Yönetimi
Windows ve Unix gibi işletim sistemleri aynı bilgisayar sistemini birden fazla kullanıcının kullanmasına olanak sağlar, genel olarak her kullanıcının bir kullanıcı adı ve şifresi vardır, her kullanıcı kendine özgü bir masa üstü ortamı oluşturabilir, kendi klasörlerini oluşturur ve programlarını tanımlar. Bir diğer kullanıcı erişim izni olmadan diğer bir kullanıcının dosya
yada dizinlerini göremez. Sistemin birden fazla kullanıcı arasında oluşturulan yetkilerle herhangi bir karışıklık olmadan paylaştırılması yine işletim sisteminin görevlerindendir.

İŞLETİM SİSTEMLERİ NELERDİR ?

Sunucu(Server) İşletim Sistemleri: web sunucu/mail sunucu hizmeti yürüten güçlü donanım özelliklerine sahip sunucu türü bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleridir, windows 2008 örnek olarak verilebilir.
Masaüstü İşletim Sistemleri: Masaüstü yada dizüstü bilgisayarlarda kişisel amaçla kullanılan işletim sistemleridir,

Microsoft Windows ,  Macintosh (MacOS) , Linux (ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir) , Pardus (Türkiye’de TÜBİTAK tarafından geliştirilen bir Linux sürümüdür )
Mobil İşletim Sistemleri: Cep telefonları ve pda’larda kullanılan işletim sistemleri,

Android OS ,iOS ,Bada OS ,Windows Mobile OS ,Symbian OS ,Blackberry OS ,webOS ,Maemo OS ,Asha Platform ,MeeGo OS ,Tizen OS ,LiMo OS ,Sailfish OS
Diğer: İlk üç gruba girmeyen diğer elektronik cihazlarda kullanılan işletim sistemleri bu grup içerisinde düşünülebilir.

Tablet, oyun konsolları, arabalarda, beyaz eşyalarda ,kol saatleri

İŞLETİM SİSTEMLERİNDE TEMEL KAVRAMLAR
a) Proses (Process)
Bir işletim sisteminde anahtar kavram Proses’ dir. Bir proses temel olarak “çalıştırılmakta olan bir program” dır. “Çalıştırılabilir bir program”, programın verileri, program sayacı, ve diğer bölümlerinden oluşan bir “veri yapısı” şeklindeki çatıdır.
b) Dosyalar (Files)
İşletim Sisteminin temel bir fonksiyonu, disklerin, çevre üniteleri vs. ile ilgili özelliklerini tutmaktır. Dosya (file) yaratmak, okumak veya yazmak için sistem çağrılarına ihtiyaç vardır. Bir dosya okunmadan önce mutlaka açılmalıdır. Dosyalar ile ilgili bilgiler “ Dizinler (Directory)” şeklinde bir yapıdır.
c) İş (Job)
Kullanıcıların, bilgisayar sisteminde bağımsız bir bütün olarak ve belli bir sıra dahilinde işlenmesini istedikleri hizmetler kümesine “İş (Job)” denilebilir. Bilgisayarın sistemlerine gönderilen işler, bir veya birden fazla programın ayrı ayrı işletileceği alt adımlardan oluşabilir. İşler genellikle adımların art arda uygulanacağı biçimde düzenlenir. Her adım, bir öncekinin sonuçlanması üzerine işletime girer.
Bir örnek verecek olursak, günümüzdeki işletim sistemi olan MS-DOS işletim sisteminde “*.bat” uzantılı dosyalar bir anlamda iş adıyla adlandırılabilir.
d) İstemci / Sunucu (Client/Server)
Modern İşletim Sistemlerin de genel eğilim, çekirdek (kernel) (DOS’ daki Command.com gibi düşünülebilir) en düşük düzeye indirip kullanıcıları etkileyen utility (yardımcı program) leri zenginleştirmektir. Örneğin, bir dosyadan bir blok bilgi okumak için bir istek talebi olsun.  Bu durumda istemci proses’ i (client process), dosya sunucusuna (file server) bir istem gönderir. File server işi yapar ve sonucu işlemciye gönderir. Bu model de Kernel (Çekirdek) istemcilerle sunusular arasında iletişimi sağlar. İşletim sistemini, “file server”, “proses server”, “memory server” gibi parçalara bölmek yönetimi daha kolaylaştırmıştır. Örneğin bir yazılım hatası (bug) sebebiyle sistemdeki “file server” in çalışmaz duruma gelmesiyle, dosya servisi durur ama sistemin tümü çökmemiş olur.
e) Terminal (Sonda Bulunan)
Modern İşletim Sistemlerinde, istemci konumunda olan ve son uç olarak bulunan sistemlerdir. Fakat bu sistemler, iki türlüdür. Bunlardan birisi şu an kullanmakta olduğumuz şekli ile olandır. Yani, kendi işletim sistemini kullanarak istemci konumunda olanlardır. Diğeri ise, sistemi olmayan yani sadece monitör ve klavyeden oluşan sistemlerdir. Bunlara Dumb Terminal (aptal terminal) denir ve bunlar kendi içinde, özel kartla küçük bir server’ a bağlı olarak çalışır ve istemci durumunda bulunur. Örnek olarak bankalardaki memurların kullandığı bilgisayarları gösterebiliriz.
f) Boot (Yeniden Başlatma)
İşletim sisteminin yaptığı işler bitirilip veya kayıtları tutularak yarıda kesilip işletim sisteminin tamamen kapatılması veya elektriğinin kesilip yeniden verilmesi ve işletim sisteminin yeniden başlatılmasıdır.
g) Task (Görev)
Bir bilgisayar sisteminde hizmet üretimi, bağımlı veya bağımsız birçok işlevin birlikte yürütülmesiyle sağlanır. Örneğin, bir program derlenirken giriş-çıkış donanımından gelen uyarıları yanıtlamak, gerçek zaman saatinin uyarılarını izleyip, zamanla ilgili sayışını yapmak, sistem işletmeninden gelecek komutları kollamak gibi işlevleri paralel sürdürmek gereklidir .