Kondansatör Çeşitleri
Güncelleme 15/06/2020
Kondansatörlerin sabit ve ayarlanabilir olarak iki kısıma ayrıldığını ilk yazıda belirtmiştim. Oradaki sıraya göre kondansatörlerin tanımlamasını yapalım. Kondansatörler içerisinde kullanılan yalıtkan (dielektrik) cinsine göre çeşitlendirilir.
Sabit Kondansatörler
Bu kondansatör türlerinin sağladığı kapasitans değeri üretilirken belirlenmiş ve bu kapasitans değeri kullanıcı tarafından değiştirilemezler. Kaynaklarda pek çok şekilde sınıflandırılmış şekilde görebilirsiniz. Ben aşağıda kendime özgü olarak 5 farklı sınıflandırmada bulundum.
1. Plastik Film Kondansatör
Yalıtkan olarak polikarbonat ve polyester gibi plastik maddeler yaygın olarak kullanıldığı gibi başka plastik maddeler de kullanılmaktadır.
Kullanım Alanı (Amacı) Sinyal ve filtreleme devrelerinde genellikle plastik film kondansatörler kullanılmasına rağmen yüksek frekanslı devre uygulamalarında tercih edilmezler Kutupsuz olarak üretilirler.
2. Seramik Kondansatör
Yalıtkan Maddesi Genellikle titanyum ya da baryum olarak imal edilirler.
Kullanım Alanı (Amacı)Genellikle yüksek frekanslı devrelerde bypass kondansatörü* olarak kullanılırlar. Yüksek frekanslı devre uygulamalarında çalışabilecek hassasiyet de üretilirler. Kutupsuz olarak üretilirler. Mercimeğe benzemesinden dolayı mercimek kondansatör olarak ta bilinirler.
3. Mika Kondansatör
Yalıtkan Maddesi olarak bir tür demir oksit olan mika kullanılmaktadır.
Kullanım Alanı (Amacı) Mika kondansatörlerin frekans karakteristik değeri yüksek olmasından dolayı rezonans ve yüksek frekanslı devrelerde kullanılmaya uygundur. 100V-2500V voltaj aralığında, %2 – %20 tolerans aralığında 1pf – 0,1uf kapasite değerleri arasında çalışabilecek şekilde üretilirler.
Mikanın yalıtkan sabiti yüksek olmasından dolayı oluşabilecek kayıp miktarı en az olan kondansatör çeşitlerinden biridir. Kutupsuz olarak üretilirler.
4. Elektrolitik Kondansatör
Alüminyum iki levha arası asit borik eriği kullanılarak yalıtma işlemi yapılır.
Kullanım Alanı (Amacı)Filtreleme,Gerilim Çoklayıcı, Kuplaj – dekuplaj ve Zamanlama devreleri için kullanılırlar.
Elektrolitik Kondansatör Özellikleri
Diğer kondansatörler den farklı olarak pozitif ve negatif kutupları belli olan kondansatör türüdür.
Yüksek kapasite değerlerinde imal edilebilirler.
Üretilirken maksimum çalışma gerilimi farklı aralıklarda üretildiğinden üzerinde çalışma gerilimi belirtilir. Yüksek frekans karakteristik değeri, kötü olduğundan yüksek frekanslı devrelerde tercih edilmezler.
Plaka olarak alüminyum ve tantalyum olarak iki farklı çeşitte üretilirler.
Tantalyum, karakteristik değeri daha yüksek olduğu için daha hassas uygulama devrelerinde tercih edilirler.
Üretim esnasında maksimum şarj voltaj değeri belli olduğu için asla bu değer aşılmamalıdır. Bundan dolayı kondansatör seçilirken bu voltaj değeri dikkate alınarak devreye uygun bir seçim yapılmalıdır.
5. Smd Kondansatör
Yüzey montajlı elamanlar (SMD) artık günümüzde oldukça yaygınlaştı. Bundan dolayı Smd kondansatörleri de listeye ekledim. Bu kondansatörler çeşitli firmalar tarafından farklı şekilde üretilirler. Fakat genellikle seramik ve mika kondansatöre uygun yapıda fakat daha küçük bir şekilde imal edilirler. Kılıf olarak diğer kondansatörler den farklıdırlar. Bu elemanlar plaketin bakırlı yüzeyine montajlanır. Küçük boyutlu elektronik kartlar imal edilmek istendiğinde smd elemanlar kullanmak en doğrusudur.
Ayarlı Kondansatörler
Üretim esnasında belirli bir kapasite değerlerinde üretilerek imal edilen kondansatör türüdür. Bu kondansatörlerin minimum ve maksimum bir kapasite değeri vardır. Bu değerler devrede istenilen bir değerde sabitlenerek kullanılırlar.
Ayarlı Kondansatör Özellikleri
Yalıtkan maddesi Genellikle havadır. Fakat piyasada yalıtkan türü olarak mika, plastik ve seramik olarak üretilen ayarlı kondansatörler de bulunmaktadır.
Ayarlı kondansatörler, birden fazla plakanın bir biri ile paralel bağlanması sonucu elde edilirler. Yani içerisinde birden fazla kondansatör bulunur. Bu sayede ihtiyacımız olan kapasite değeri için plakalar aktif edilir ve istenilen kapasite değerine ulaşılır.
Aşağıdaki görsel ile olayı daha açık hale getirmeye çalıştım.
Ayarlı Kondansatör İç Yapısı ve Sembolü
Bazı kısımlardan oluşur. Bu kısımlar,
Stator: Kondansatör içindeki hareketsiz (sabit) parçaya verilen ad.
Rotor: Kondansatör içindeki hareketli kısma verilen ad.
Mil: Rotorun, stator üzerinde hareketini sağlayan kısımdır. Mil yardımı ile kullanıcı istediği kapasite değerini ayarlar.
Ayarlı Kondansatörler, Variable ve Trimmer olmak üzere iki farklı çeşit de bulunmaktadır.
Variable Kondansatör
Kapasite değeri en yüksek olan ayarlı kondansatör türüdür. Maksimum Kapasite değeri 50pF – 400pF aralıklarında olabilir. Yüksek voltaj ve yüksek frekans aralıklarında çalışabilir. Çok yüksek kapasite değerlerine ulaşılmasa da en büyük avantajı 50KV ve 1000MHZ gibi yüksek voltaj ve frekans değerlerine ulaşabilirler. Bu tür kondansatörlerin mil kısmı kapasite değerleri istenildiği zaman hemen değiştirilmeye müsait olacak şekilde üretilir.
Kullanım Alanları
Oldukça büyük güçlü alanlarda
Yüksek frekans aralıklarında çalışılan uygulamalarda
Radyo alıcı ve vericilerinde
Trimmer Kondansatör
Kapasite değerinin ayarlanması için kullanılan milin bir vida şeklinde üretilmiş halidir. Tornavida yardımı ile istenilen kapasite değeri ayarlanır. Variable kondansatöre göre biraz daha düşük değer aralıklarında çalışırlar.
Kullanım Alanları
Trimmer olarak adlandırılan tüm elektronik elemanlar hassas çalışma değerlerinin belirlenmesi işleminde kullanılırlar. Bu hassas değer yakalandığında ise bu değer bir arıza olmadığı müddetçe değiştirilmez.
FM verici ve Telsiz gibi frekans aralığı belirli olan sistemlerde trimmer kondansatör kullanılmaktadır.
