Npn ve Pnp Tipi Transistörler
Güncelleme 16/08/2024
Trasistörler, temel yapısı bakımından iki gruba ayrılır:
NPN tipi transistörler
PNP tipi transistörler
Yine her iki tip transistörün de N-P-N ve P-N-P bölgeleri şöyle adlandırılır:
1. Emetör; “E” ile gösterilir.
2. Beyz; “B” ile gösterilir.
3. Kollektör; “C” ile gösterilir.
Bölgeler şu özelliklere sahiptir:
Emetör bölgesi (Yayıcı): Akım taşıyıcıların harekete başladığı bölge.
Beyz bölgesi (Taban): Transistörün çalışmasını etkileyen bölge.
Kollektör bölgesi (Toplayıcı): Akım taşıyıcıların toplandığı bölge.
Bu bölgelere irtibatlandırılan bağlantı iletkenleri de, elektrot, ayak veya bağlantı ucu olarak tanımlanır.
Transistör yapısında baz kalınlığının önemi:
Akım taşıyıcılarının Beyz bölgesini kolayca geçebilmesi için, baz ‘ın mümkün olduğunca ince yapılması gerekir.
Npn ve Pnp Tipi Transistörlerin Polarılması ve Çalışması
Transistörde Polarma Nedir?
Transistörün asıl görevi, değişik frekanslardaki AC işaretleri yükseltmektir.
Transistörün bu görevi yerine getirebilmesi için, önce Emiter, Beyz ve Collectorün DC gerilim ile beslenmesi gerekir. Uygulanan bu DC gerilime Polarma Gerilimi denir.
Transistörün polarılması:
Şekil 1
Transistörün çalışmasını sağlayacak şekilde, Emiter, Beyz ve Collectorünün belirli değerdeki ve işaretteki (±), DC gerilim ile beslenmesine transistörün polarılması (kutuplandırılması) denir.
N Tipi Transistörün Polarılması
NPN transistör şu iki diyodun yan yana gelmesi şeklinde düşünülür:
– “NP” Emiter – Beyz diyodu
– “PN” Beyz – Collector diyodu
Bir NPN transistörü çalıştırabilmek için, Şekil 2 ‘de görüldüğü gibi, uygulanan polarma gerilimi iki şekilde tanımlanabilir:
1. Diyot bölümlerine göre tanımlama;
– Emiter – Beyz diyodu, doğru polarılır.
– Beyz – Collector diyodu ise, ters polarılır.
2. Polarma geriliminin, Emiter, Beyz ve Collectorün kristal yapısına uygulandığına göre;
– Emiter ve Beyz ‘e kristal yapısına uygun polarma gerilimi uygulanır.
– Collectore ise, kristal yapısının tersi polarma gerilimi uygulanır.
Buna göre şekil 2 ‘den takip edilirse, NPN tipi transistörde uygulanan polarma gerilim:
– Emiter N tipi kristaldir : Kristal yapıya uygun, negatif (-) gerilim.
– Beyz P tipi kristaldir : Kristal yapıya uygun, pozitif (+) gerilim.
– Collector N tipi kristaldir : Kristal yapıya ters, pozitif (+) gerilim.
Şekil 2 – Bir NPN transistörün polarılması ve akım yönleri.
a. Bölgesel gösterilimindeki bağlantı şekli.
b. Sembolik gösterilimindeki bağlantı şekli.
NOT:
1. Şekil 2 ‘de görüldüğü gibi, beyz ‘in polarma gerilimi ile ilgili tipik bir durum var.
Beyz ‘e VEB kaynağının pozitif kutbu, VCB kaynağının ise, negatif kutbu bağlanmıştır. Bu durumda beyz polarma gerilimi ne olacaktır?
Yukarıda belirtildği gibi, Emiter-Beyz diyodu iletimde, olduğu için, VEB kaynağının pozitif kutbu etken olacaktır. Yani Beyz ‘in polarma gerilimi, pozitiftir. PNP transistör için de benzer şekilde düşünülür. 2. Transistörün gerek polarma konusu, gerekse de çalışma prensibi açıklanırken, anlatım kolaylığı bakımından iki DC besleme kaynağı kullanılmaktadır.
Uygulamada ise, tek besleme kaynağı kullanılmaktadır.