Resim 1: Dijital elektriksel ölçü aletlerinden multimere. Okuma ve kullanım kolaylığı nedeniyle oldukça yaygın olarak kullanılır.
Ölçme işlemini minumum hata ile gerçekleştirebilmek için ölçülmek istenen elemana uygun bir cihaz seçimi yapılmalıdır. Çok farklı ölçme metodları olmasına rağmen bunlardan en gelişmiş olanları elektronik cihazlar ile yapılan ölçmelerdir.
►Ölçme Hataları Nelerdir?
Bir ölçme işleminde ne kadar dikkatli olunursa olunsun o ölçme sonucu gerçek değerinden az da olsa farklı olacaktır. Bu farklılığa hata denir. Örneğin; kataloğunda 100 ohm yazan birdirencin değerini multimetre ile ölçtüğümüzde sonuç 100 ohm’dan farklı olacaktır. (96,8 ohm gibi) Sonucun 100 ohm çıkmaması ise direncin yapım hatası, multimetrenin yapım hatası, bağlantı noktalarındaki temassızlık, ortam sıcaklığı gibi birçok etkene bağlıdır. Bir ölçme işlemi gerçekleştirirken yapım hataları, kişisel hatalar ve rastsal hatalar gibi etkenler göz önünde bulundurulmalıdır.
Resim 2: Eğer kaliteli bir ölçümden bahsedilmek isteniyorsa, mutlaka hata payı dikkate alınmalıdır. Dirençlerdeki yapım hataları renk kodları ile belirtilir. Resimdeki direcin değeri 10 ohm’dur ve yapım hatası altın rengindeki kodla blirtilmiştir. (±%5 ohm)
Ölçme hatalarını, minimum seviyeye indirme yöntemlerinden biri tekrarlı ölçmedir. Farklızaman dilimlerinde yapılan ölçümlerin ortalaması, gerçek değere en yakın sonucu verecektir.
Ortalama değer alındıktan sonra standart sapmayı belirlemek, hata payını gözlemlemede yardımcı olacaktır. Standart sapmanın değeri ile ölçme işleminin hata payı doğru orantılıdır.
Ölçme işlemi sonucunda elde edilen değer ile gerçek değer arasındaki farka mutlak hata denir ve Δx ile gösterilir.
Δx = x’-x
h = Δx/x
►Ölçü Aletlerinin Sınıfı;
Resim 3: Analog ölçü aletleri. Genellikle okuma kolaylığı nedeniyle dijital ölçü aletleri seçiliyor olsa da ölçü aletinin kalitesini belirleyen en önemli unsur sınıfıdır.
0,2 ve 0,5 sınıfından olan ölçü aletleri çok hassastır ve genellikle diğer ölçü aletlerinin ölçeklenmesinde kullanılır. 2,5 ve 5 sınıfı ölçü aletleri ise genellikle yüksek gerilim ölçümlerinde, hata payının çok önemli olmadığı durumlarda tercih edilir.
Ölçü aletinin sınıfı, alet son skalayı gösterdiğinde en çok sınıfının yüzdesi kadarlık bir hata yapılacağını belirtir. Örneğin; 2,5 sınıfından bir ölçü aletinin skalası son seviyedeyken yapılacak maksimum hata %2,5’tir.
