ALÇAK GERİLİM DAĞITIM PANOSU

Güncelleme 15/06/2020

Fabrika, atölye ve iş yerlerinde elektrik enerjisinin ana dağıtımının yapıldığı panolardır. Bina tipi trafo merkezli tüketicilerde, trafo alçak gerilim çıkışı direkt olarak ana dağıtım panosuna gelir, oradan tali panolara enerji dağıtımı yapılır. Direk tipi trafo merkezli tüketicilerde, ölçüm panosundan gelen elektrik enerjisi ana dağıtım panosuna giriş yapar, oradan tali dağıtım panolarına şalterlerden çıkış yapılır. Trafosuz iş yerlerinde ana kofradan gelen enerji, dağıtım panosuna giriş yapılır ve oradan tesise enerji dağıtılır. Ana dağıtım panosu ile tesisin enerjisi tek bir panodan kontrol edilebilir. Büyük tesislerde kompanzasyon panosu ile birlikte montaj yapılır.

Ana Dağıtım Pano Boyutları

Ana dağıtım panoların boyutları tesisin büyüklüğüne yani tesis gücüne göre değişmektedir. Tesis gücü ne kadar fazla olursa şalter ve bara boyutları da büyüyeceğinden, panonun boyutları büyümektedir. Ana dağıtım pano yüksekliği 200-210 cm standart olarak yapılmaktadır. Pano derinliği en az 40 cm olmak üzere, 50-60-70-80-90 cm olabilmektedir. Pano genişliği ise tesisin büyüklüğüne göre değişmektedir. Şekil 2.1’de bir tesisin ana dağıtım ve kompanzasyon panoları birlikte olarak boyutları görülmektedir. Şekil 2.1’deki tesisin ana şalteri görüldüğü gibi 630 Amper kompakt şalterdir. Bu tesisin 7 tane çıkış şalteri, 1 adet kompanzasyon kompakt şalteri bulunduğu görülmektedir.

Şekil 2.1: Bir tesisin ana dağıtım ve kompanzasyon pano boyutları

Ana Dağıtım Pano Özellikleri

Ana dağıtım pano iskeleti için 40x40x4 mm köşebent veya benzeri profil demir kullanılır. Panolarda kullanılan DKP sacın kalınlığı en az 2 mm olmalıdır. Pano sacı üzerine mekaniki etki yapacak şalter ve kumanda elemanı yerleştirilecek ise sac kalınlığının 3 mm seçilmesi daha iyi olmaktadır. Ana dağıtım panoları 1600 kVA’ ya kadar standart olarak TS 3367 ve IEC 439’a uygun olarak imal edilirler.

Ana dağıtım panolarının kullanılacağı tesise göre özellikleri değişmektedir. Su kuyu pompaları gibi yerlerde harici özellikte ve ölçüm panosu, dağıtım panosu ve kompanzasyon panosu birlikte tesis edilirler. Küçük tesislerde elektrik sayaclı ana dağıtım panosu, kompanzasyon panosu birliktedir. Eski yönetmeliklere göre yapılmış tesislerde de elektrik sayaçlı ana dağıtım panosu ve kompanzasyon panosu birliktedir. Yeni yönetmeliklere göre eğer direk tipi trafolu tesis ise, elektrik sayacı direk yanında montajlı ölçüm panosunda bulunacaktır. Eğer bina tipi trafolu tesis ise modüler ölçüm hücresinde elektrik sayacı bulunacaktır. Eski yönetmeliklere göre yapılmış direk tipi trafolu tesislerde ana dağıtım panosunda bulunan elektrik sayacının, dışarıda direk dibinde bulunan ölçüm panosuna konulması gerekmektedir.

Büyük tesis ana dağıtım panosunda; bakır baralar, ana şalter, çıkış şalterleri, akım trafoları bulunmaktadır. Eğer dağıtım panoları bina dışında montaj yapılacak ise harici tip özellikte olmalıdır. Bina içinde montaj için dahili özellikte doğal havalandırmalı veya aspiratörlü olarak montaj yapılmalıdır. Gerekli olan durumlarda iç aydınlatma da konulabilir. Ana dağıtım panolarına ölçü aletleri de monte edilebilmektedir. Panolarda bulunan baralara dokunmayı önlemek için, şeffaf fiberglas cam ile baraların üstü muhafaza altına alınmalıdır.

Ana Dağıtım Pano Bağlantı Şeması

Ana dağıtım panosu bağlantışeması olarak, şekil 2.2’de görülen şema örnek olarak verilmiştir. Bu şemayı incelediğimizde enerji girişi ve çıkışı alttan kablolar ile yapılmaktadır. Ana şalter çıkışı baralar ile yapılmaktadır, baralara 3 adet ölçü aleti için akım trafosu ve reaktif güç rölesi için 1 adet akım trafosu montajlıdır. Çıkış şalterlerine enerji girişi baralardan yapılmaktadır. Ayrıca sinyal lambaları ve voltmetre ile komütatörü bağlanmıştır.

Şekil 2.2: Ana dağıtım panosu bağlantı prensip şeması

Ana Dağıtım Pano Malzemeleri

Ana dağıtım panosunda kullanılan malzemeler; baralar, şalterler, akım trafoları, mesnet izolatörleri ve pano iç ihtiyaç priz lambaları incelenecektir.

Mesnet İzolatörleri

Panolarda kullanılan mesnet izolatörleri, baraları pano gövdesi üzerine yalıtımlı olarak tutturmaya yararlar. Mesnet izolatörünün alt kısmı metalden yapılmışıtır. Panoya bağlantı bu kısımdan yapılır. Gövdesinin üzeri ise porselen, bakalit veya sertleştirilmiş PVC’den yapılmıştır. İzolatörlerin üzerinde bara tutturmak için cıvatalı bir bölüm bulunur. Mesnet izolatörlerinin bara tutturma yerleri, baraların boyutlarında yapılır. Alçak gerilimde (1 kV’a kadar) kullanılan bara mesnet izolatörleri küçük orta ve büyük olmak üzere üç ebatta üretilir.

Tablo 2.3: Bara mesnet izolatörü boyutları

Pano İç İhtiyaç Priz ve Lambası

Panodan elektrik alınması için bazı panolara üç faz, bazılarına da bir fazlı prizler montaj edilir. Panonun iç aydınlatması için de lamba konulmaktadır. Priz ve lambaların sigortaları ayrı olmaktadır.

Pano metal gövdesi koruma topraklamasına irtibatlandırılmalıdır.

Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği

Uyarma levhaları Madde 21-Çeşitli yerlere ve tesis bölümlerine, görevlilerin makineler, aygıtlar ve iletkenlerin ne işe yaradığını açıkça anlayabileceği biçimde bozulmaz türden yazı, işaret ve şemalar konulmalıdır.

Ayrıca elektrik tesislerinde uygun yerlere aşağıdaki levhalar asılmalıdır:

1) Elektrik akımının neden olduğu kazalarda yapılacak ilk yardımla ilgili yönergeler

2) Tesisin bağlama şeması

3) Tesisin işletilmesi sırasında alınması gereken özel önlemlerle ilgili kısa yönerge

Topraklamalar Yönetmeliği

Madde 9: a) Toprağa olan bağlantılar: 2) Topraklama tesisinin her bir kısmının (işletme elemanı) seçimi ve kurulması ile ilgili, aşağıdaki hususlar sağlanmalıdır:

• Topraklayıcının yayılma direnci değeri koruma için gerekli koşullara ve tesisin işletmesine uygun olmalı, ayrıca topraklayıcının fonksiyonu değişmeden kalabilmelidir.
• Her bir kısım beklenen dış etkilere karşı dayanıklı olmak üzere yeteri kadar sağlam olmalı ve makanik koruma ile donatılmalıdır.

Dağıtım Panoları Genel Teknik Şartnamesi

• Panolar, şartname ve projelere göre hazırlanıp tasdik ettirilecek imalat resimlerine uygun olarak serbest dikili sistemde en az 2 mm kalınlığında düzgün yüzeyli DKP sac levhalardan imal edilecektir. Kimyasal temizlemeden sonra fosfat kaplanacaktır.
• Panoların taşıyıcı çerçevesi delikli L ve U profillerin, kadmiyum kaplı cıvalarla birleştirilmesi ile yapılacak ve panolar birbirlerinden sac levhalarla ayrılacaklardır. Ayrıca kısa devre akımının meydana getireceği kuvvetlere dayanıklı olacaktır (en az 50 kA).
• Vida bağlantılarının, özel olarak temizlenmiş ve asitsiz vazelin ile iyice yağlanmış dokunma yüzeylerine sahip olması gerekir. Vidalar galvanizli veya paslanmaz maddeden olacaktır.
• Panolar, modüler yapıda olup, önden kontrol edilebilir tarzda olacak, gerekli sinyal lambaları, kumanda şalteri ve ölçü aletleri kapakta, sigorta, şalter, kontaktör vb. teçhizatlar panolar içinde kalacak şekilde imal edileceklerdir. Panonun içerisine siviç vasıtası ile kapıların açılması ile yanan lamba konulacaktır.
• Pano için zemin üzerinde en az 10 cm yüksekliğinde beton kaide yaptırılarak, pano bunun üzerine monte edilecektir.
• Pano ölçüleri resimlerde belirtildiği gibi olacaktır. Detaylara uyulacaktır.
• 160 A’den büyük sigorta ve şalter bağlantıları bakır bara ile yapılacak bütün ek yerleri, temizlenmiş olacak ve bağlantı için kadmiyum kaplı cıvatalar kullanılacaktır.
• Pano içerisinde kullanılan şalter ve sigortalar TSE ve uluslararası standartlara uygun, kaliteli markalardan seçilecektir.
• Panoda; faz, nötr ve toprak baraları bulunacak, faz ve nötr baralarının gövdeden izolesi için yalıtkan levhalar veya izolatörler kullanılacaktır. Baralar saf bakır olacak ve boyutları kısa devre akımı ile kısa devre mukavemetlerine göre tayin edilecek, klemensler ısıya dayanıklı yanmaz malzemeden olacaktır.
• Hareketli kapaklar tek tip anahtarla açılacak, tablonun rutubet ve tozdan korunması için gövde ile kapak arasında lastik conta bulunacaktır. Kullanılan contalar yapıştırma şeklinde olmayıp kanala geçmeli şekilde olacaktır.
• Hareketli kapakların topraklanması, 16mm2 çok telli, örgülü ve sarı-yeşil izoleli iletkenle yapılacaktır. Bu bağlantıda iletken her iki ucundan pabuçlanarak gövdeye ve kapağa uygun bir şekilde kaynatılmış cıvatalarla bağlanacaktır.
• Panonun metal kaplama yapılmayan sac aksamının temizleme işlemleri tamamlandıktan sonra epoxi-polyester elektrostatik toz mat boya ile boyanacaktır.
• Cihaz etiketleri, üzerindeki yazılar, siyah eloksallı alüminyum plaka üzerine pantografla yazılı olacaktır.
• Pano içindeki kablolara düzgün bir form verilecek, gerekli yerlerde plastik kablo kanalları kullanılacaktır. Pano teçhizatları ve kendisi bir sistem dahilinde etiketlenecektir.
• Pano giriş ve çıkışları kontrolluğun uygun gördüğü şekilde yerine göre üstten veya alttan olacaktır.
• Panoların uygun yerine, projelerde belirtilen tablo numaraları yazılacaktır. Yazılar siyah eloksallı alüminyum plaka üzerine pantografla yazılı olacaktır.
  • Panoların ortasından yatay giden ve yan yana sıralanmış yeterli amperajda faz baraları bulunacaktır. Faz baraları boyalı ve fazların boya rengi, aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
    • Faz 1 (L1) : SARI
    • Faz 2 (L2) : KIRMIZI
    • Faz 3 (L3) : MAVİ
  • Nötr ve toprak barası, panonun alt ve üst bölümünde yatay olarak götürülecek ve boya renkleri aşağıda belirtildiği gibi olacaktır.
    • Nötr(N) : SİYAH
    • Toprak (PE) : SARI-YEŞİL
• Terminal klemenslerine, çok telli fleksibl iletkenler bağlanacak ise iletkenlerin ucuna mutlaka yüksük takılacak veya uçları lehimlendikten sonra klemenslere bağlantı yapılacaktır. Kullanılan klemensler ve kablolar ısıya dayanıklı ve yanmaz özellikte olacaktır. Isıyla büzüşen makaron kullanılacaktır.
• Klemenssiz bağlantıları çok telli iletkenlerde, iletken kesitine uygun yarıksız tip kablo pabucu ile yapılacaktır.
• Panonun alt bölümünde, kabloların kablo bağı ile bağlanacağı, delikli U profilden bir kuşak bulunacaktır.
• İmalat resimlerinin bir kopyası naylon kılıf içinde ana pano odasında muhafaza edilecektir. Ayrıca tek hat şeması, camlı çerçeve içine alınacak ve bu bölümdeki uygun bir yere asılacaktır.
• Ana dağıtım tabloları, IEC 439-1’e göre imal edilecek ve rutin testleri yapılacaktır.
• Panoların yan yüzlerindeki sac plakalar dış taraftan tespit edilecektir. Böylece bir tablonun tevsii mümkün olabilecektir.
• Panonun önünde menteşeli sac kapak bulunacak ve şalter kumanda kolları ön kapak üzerinde olacaktır. Şalter kumanda kolları için sac kapakta açılan delikler düzgün bir şekilde delinmiş ve panonun imalatında esas alınan IP sınıfına göre izole edilmiş olacaktır.
• Tüm kumanda ve ölçü aletleri, klemensleri ile birlikte ayrı bir bölümde olacaktır.
• Kullanılan akım trafolarının zaman içerisinde gevşeyerek bulunduğu yerden hareket etmemesi için bara üzerine sabitlenecektir.
• Kompanzasyon kontaktörleri kondansatörleri için özel kontaktör kullanılacaktır.
• Kompanzasyon panosunda yanmaz özellikte kablo kullanılacaktır.
• Panoların imalatında kullanılacak malzemeler en az 1 (bir) yıl garantili olacaktır.