Röle Çeşitleri

Güncelleme 15/06/2020

Röleler, piyasada oldukça fazla çeşiti olan bir elemandır. Röleleri genel anlamda elektrik sistemlerde kontrol devresinde kullanılır. Fakat elektronik kartlarda bulunan çeşitleri de mevcuttur. Röleler, yüksek güçlü elektrik akımlarını kontrol etmek amaçlı hem elektrik devrelerinde hem de elektronik devrelerinde kullanılabilecek en iyi elemandır.

Yazının bu kısmında endüstri de bulunan röle çeşitleri hakkında bilgilere yer vereceğim.

Genel Amaçlı Röleler

Bu röleler manyetik röle olarak da bilinmektedir. Yukarıda röle hakkında yer alan bilgilerin tamamı manyetik röleyi anlatmaktadır. Elektrik ve elektronik uygulamalarda elektrik akımının iletilmesi işleminde bu tipteki röleler kullanılır. Kontak yardımı ile uzak mesafeli akım iletimi sağlanır. Çünkü bu devrelerin üzerinden yüksek akımın geçmesi imkansız olduğundan pasif kontrol elemanı olan rölenin anahtarlama özelliğinden faydalanılır ve yüksek akıma dayanıklı kontaklar yardımıyla harici bir şekilde elektrik akımı kontrol edilir.

Zaman Rölesi

Zaman rölesi, kontak kontrolünü zamanlamalı olarak yapabilecek şekilde üretilen özel röle çeşiti dir. Zaman rölesi kontaklarını gecikmeli olarak açıp kapatır. Bu gecikme süresi zaman rölesi üzerinde yer alan sistem kullanılarak bizim tarafımızdan ayarlanır. Zaman rölesi kendi içinde düz zaman rölesi ve ters zaman rölesi olarak iki türde üretilir.

Düz zaman rölesi: Bu zaman rölesinin bobini enerjilendiği anda kontakları konum değiştirmeden önce ayarlanan sürenin dolmasını bekler.

Ters zaman rölesi: Düz zaman rölesinin aksine bobinin enerjisi kesildikten sonra konum değiştirmeden önce ayarlanan sürenin konum değiştirmesini bekler.

Zaman Rölesi Bağlantısı

Zaman rölesinin bobin uçları genellikle A1 ve A2 olarak belirtilir. Bunların dışında faz uçlarının bağlandığı noktalar vardır. Zamanlama için ayrıca bir bağlantıya ihtiyaç yoktur yani. Süreyi ayarlamak zamanlama için yeterlidir. Zaman rölesi çeşit olarak çok fazla şekilde olabilmektedir. Aşağıda bir zaman rölesi resmi paylaştım. Bu resimden anlaşılacağı üzere bir zaman göstergesi ve ayar ucu yer almakta ve ayar ucu ile zaman rölesinin gecikme süresi ayarlanır.

Termik Röle

Bir başka önemli zaman rölesi çeşitlerinden biride termik röledir. Termik röleler, sıcaklığa duyarlı olarak çalışan röle türüdür. Termik röleler çalışma mantığı, iki farklı metalin genleşme farklılığı olan bimetal özelliğinden faydalanılarak çalışır. Termik röleler genellikle faz koruma amaçlı kullanılır. Örneğin motor gibi cihazlarda aşırı yüklenme yada uzun süre çalışması gibi durumlarda fazlar ısınarak yangın yada motorun bozulmasına sebep olabilir. Bu tür durumları engellemek amaçlı devrede fazları aşırı yüke karşı korumak amaçlı kullanılır.

Termik Röle Bağlantısı

Termik rölenin bobin uçları da A1 ve A2 ile belirtilir. Kontak uçlarının bağlantısı ise firmadan firmaya farklı şekillerde numaralandırılır. Fakat genel amaçlı röle bağlantısından hiç bir farkı yoktur. Termik rölesinin tek görevi kablo ısısını ölçerek aşırı ısınmaya karşı kontaklarını kapatarak güvenliği sağlamaktır.

Motor Koruma Rölesi

Faz koruma rölesi olarak da bilinen bu rölenin tek bir görevi vardır. O da motoru olumsuzluklara karşı korumaktır. Motor koruma rölesinin temel amacı faz gerilimlerini ölçerek fazlarda meydana gelen sorunları önceden tespit ederek motorun zarar görmesini engellemektir.

3 fazlı motorlarda eğer fazlardan birinden gerilim gelmezse yada fazlarda gerilim düşmesi meydana gelirse ve sistemde motor koruma rölesi de yoksa motor sargıları kısa bir süre sonra aşırı ısınmadan dolayı kısa devre olacak ve motor yanarak kullanılamaz hale gelecektir.

Motor koruma rölesi bağlantısında fazların motora bağlantısı yapılmadan önce motor koruma rölesinin R, S, T faz uçlarına bağlantısı yapılır. Bu bağlantı ile fazların kontrolü sağlanmış olur.

Solid State Röle (SSR)

SSR’nin iki büyük önemi vardır. Bunlardan biri tamamen elektronik yapıda çalışan bir röle olması ikincisi ise çok yüksek akım değerlerine kadar dayanabiliyor olmasıdır. Bu dayanıklılığı içerisindeki mosfet ile sağlanmaktadır. Yapısına göre değişiklik gösterebilse de 1000- 2000 amper gibi akım değerlerine karşı çalışa bilir. Eğer bu değerlerde mekanik yapıda olan röleler kullanılsa röle kontakları bir kaç açılıp kapanma sonunda yapışarak kullanılmaz hale gelir.

SSR’nin kumanda edilme işlemi diğer röle türlerinde olduğu gibi harici bir devre elemanı ile sağlanır. Bu harici elemanlar ise yarı iletken ürünlerdir. IRLed yada triyak gibi bir eleman yardımı ile rölenin kontakları kontrol edilir.

Akıllı Röle

Akıllı röle, Bir sistem yada sistem gruplarını tek bir noktadan kontrol etmek amaçlı tasarlanmış çok fonksiyonlu dijital bir röledir. Akıllı röleler ayrıca mini plc olarak da bilinmektedir. Bu rölenin üzerinde ekran yer almaktadır ve bu ekran yardımı ile kontak konumları kontrol edilebilir.

Akıllı röleyi akıllı yapan bir diğer nedense giriş ve çıkış birimlerini içerisindeki dahili sayacı, zamanlayıcı, saklayıcı ve aritmetik işlem yapabilen operatörlerin olmasıdır. Tüm bu özellikleri nedeniyle özellikle karmaşık kontrol devrelerinde yer ve maliyeti düşürmesinden dolayı tercih edilirler.

Reed Röle

Bir cam tüp içerisine asal gaz eklenerek yerleştiren bir kontak ve manyetik alan üretmek için kullanılan bir bobinden oluşmaktadır. Reed röle içerisindeki gaz muhafaza edildiği sürece çok uzun yıllar kullanılabilir.