Sayıcılar

Güncelleme 06/02/2024

Giriş darbelerine bağlı olarak belirli bir durum dizisini tekrarlayan devrelere sayıcı ( counters ) adı verilir. Geniş bir uygulama alanı bulan sayıcı devreleri zamanlama ( frekans bölme vb.) ve kontrol ( kodlama, bilgi depolama vb.) devrelerinde kullanılmaktadır. Genel olarak sayıcı devrelerini aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz.

a- Tetikleme sinyalinin uygulanmasına göre
I. Asenkron Sayıcılar
II. Senkron Sayıcılar
b- Sayma yönüne göre
I. Yukarı – İleri Sayıcılar (Up Counters)
II. Aşağı – Geri Sayıcılar (Down Counters)
III. Yukarı / Aşağı Sayıcılar (Up / Down Conters )
c- Elde edilen sayının kodlanmasına göre
I. İkilik Sayıcı (Binary Counter)
II. BCD Sayıcı (BCD Counter)
III. Onluk Sayıcı (Decimal Counter)

Sayıcılar flip-flop’lardan oluşmaktadırlar.
Asenkron sayıcılar Senkron sayıcılara nazarn daha yavaş çalışırlar. Bunun sebebi ise flip flop ‘ların birbirlerini tetiklemesidir. Bu da zaman kaybına yol açar.
Senkron sayıcılarda ise tüm flip flop ‘lar aynı anda tetiklenirler. Bu yüzden Senkron sayıcılar Asenkron sayıcılara göre daha fazla tercih edilirler.

1) – Asenkron Sayıcılar :

Asenkron sayıcılar dalgacık sayıcılar veya seri sayıcılar olarak adlandırılmaktadır.
Bu tip sayıcılarda flip-flop’ların tetikleme sinyali bir önceki flip-flop çıkışlarından alınır.

4 bit (4 çıkışlı) asenkron sayıcıyı ele alalım. 4 bit sayıcı için dört adet flip flop kullanacağız. Aşağıda 4 bit asenkron sayıcının çizimi ve çıkış tablosu görülmektedir.

Yukarıda da görüldüğü gibi asenkron sayıcılarda flip flop’lar ard arda yani seri bağlanmıştır. Flip flop ‘ların Q çıkışları kendinden sonra gelen flip flop’un clock ucuna bağlanmıştır. Bu durum sayıcıda yavaşlamaya sebep olur. Devrenin altında görülen grafik ise flip flop’ların çıkış grafiğidir. Grafikteki yükselmeler çıkışın 1 olduğunu düşmeler ise çıkışın 0 olduğunu temsil eder. Grafikten de anlaşılacağı gibi A çıkışı clock palsinin, B çıkışı A çıkışının, C çıkışı B çıkışının ve C çıkışı da D çıkışının yarı frekansı kadardır. Aşağı sayıcı yapılmak istenirse devre çizimindeki flip flop’ların Q çıkışından clock uclarına yapılan bağlantılar Q’ ‘den alınmalıdır. Çıkış tablosuda yandaki tablonun aşağıdan yukarı doğru okunan halidir.

Asenkron sayıcılar

a- Yukarı Sayıcılar (Up Counters)
b- Aşağı Sayıcılar (Down Counters)
c- Yukarı / Aşağı Sayıcılar (Up/Down Counters)

2) – Senkron Sayıcılar :

Flip flop’ların clock ucları bir birlerine bağlıdır. Yani hepsi aynı anda clock palsi alırlar

4 bit (4 çıkışlı) senkron sayıcıyı ele alalım. 4 bit sayıcı için dört adet flip flop kullanacağız.
Aşağıda 4 bit senkron sayıcının çizimi ve çıkış tablosu görülmektedir.

Yukarıdaki devre çizimine bakıldığında senkron sayıcının asenkron sayıcıya göre biraz daha karışık olduğu anlaşılabilir. Yine yukarıda görüldüğü gibi tüm flip flop’ların clock ucları bir birlerine bağlıdır. Yani hepsi aynı anda clock palsi alırlar .Bu da devrenin çalışmasına hız kazandırır. Devrenin altında görülen grafik ise flip flop’ların çıkış grafiğidir. Grafikteki yükselmeler çıkışın 1 olduğunu düşmeler ise çıkışın 0 olduğunu temsil eder. Grafikten de anlaşılacağı gibi A çıkışı clock palsinin, B çıkışı A çıkışının, C çıkışı B çıkışının ve C çıkışı da D çıkışının yarı frekansı kadardır. Eğer aşağı sayıcı yapılmak istenirse devredeki Ve kapısının giriş ucları flip flop’ların Q uclarından değilde Q’ uclarından alınmalıdır. Tablosu ise yukarıdaki tablonun aşağıdan yukarı doğru okunuşudur.

Sayıcılar PDF
Temel Mantık Devreleri – Kitap PDF
Sayıcı Ve Kaydedici Devreleri – Kitap PDF
Ardışık Mantık Devreleri – Kitap PDF
Birleşik Mantık Devreleri – Kitap PDF
Aritmetik Mantık Devreleri – Kitap PDF
Sayıcılar
Lojik Kapılar