Simetrik yükselteç giriş ve çıkış transformatörleri kaldırılmış olan bir Push-pull ükselteçtir.
Bu bağlantı şekliyle de, B sınıfı ve AB sınıfı güç yükselteci olarak çalışma ağlanabilmektedir.
Transformatörlerin, çok yer tutması, ağır olması, ısınması, frekans karakteristiğinin iyi olmaması, pahalı olması, nedenleriyle yeni arayışlara girilmiş ve Şekil 1 ‘de görüldüğü gibi Simetrik Yükselteçler geliştirilmiştir.
Simetrik Yükselteçlerin Çalışma Prensipleri:
Şekil 1 ‘de görüldüğü gibi, simetrik yükselteç ters yapılı iki transistörden oluşmaktadır. Çıkış karakteristik eğrileri de Şekil 1’de görüldüğü gibi simetriktir.
Transistörlerin NPN ve PNP gibi farklı yapıda seçilmelerinin nedeni, giriş işaretinin pozitif alternansında birinin, negatif allernansında diğerinin çalışmasını sağlamaktır.
Farklı iki transistörün polarma gerilimleri için de farklı iki kaynak kullanılmıştır.
Simetrik yükseltecin, normal çalışma yapabilmesi için; transistörler aynı çalışma özelliğine sahip olmalıdır.
Besleme kaynaklarının da, transistörlere, ters işarette olmak üzere aynı gerilimi vermesi gerekir. Yani, her iki transistörün tam bir Simetrik çalışma yapmak suretiyle, birbirinin işlevini tamamlaması gerekmektedir.
Bu nedenle, Simetrik Yükselteçlerin tam adı Tamamlamalı Simetrik Yükselteç ‘tir Çıkış RL yük direncinin iki ucundan alınır.
C kuplaj kondansatörünün görevi, muntazam şarj ve deşarj ile dengeli çalışmayı (balansı) sağlamak ve iki yönlü olarak DC akım etkileşimini önlemektir.
Rg besleme kaynağının iç direncidir.
Şekil 1 ‘de verilmiş olan yükselteç beyzine polarma gerilimi uygulanmamış yani, B Sınıfı bir simetrik yükselteç devresidir.
İşaret kaynağının pozitif alternansında, T1 transistörü iletime geçerek RL yük direncinden yarım peryotluk bir iLakımı geçmesini sağlar. T2 bu sırada kesimdedir.
İşaret kaynağının negatif alternansında ise, T2 transistörü iletime geçerek, RL yük direncinden, bir önceki alternans akımının tersi yönünde bir iL akımı geçmesini sağlar.
Böylece, RL yük direncinde, her bir transistörün kazancıyla orantılı genliğe sahip bir sinüsoidal işaret gerilimi oluşur.
Teorik açıklamalar, transformatörle Push-pull yükseltecin benzeridir.
Şekil 1 simetrik yükselteç ters yapılı iki transistör / karakteristik eğrileri
Avantajları:Simetrik yükselteçler şu avantaj ve dezavantajlara sahiptir:
• Transformatör bulunmadığı için, transformatörlerin dezavantajları simetrik yükselteçlerde avantaj haline dönüşmüştür.
• Giriş işaretinin transformatörlüler de olduğu gibi dengeli (Balanslı) olma mecburiyeti yoktur.
Dezavantajları:
• Simetrik yükselteçlerde çıkış transfomatörlerinde olduğu gibi, değişik direnç çıkışları almak mümkün değildir. Ancak tek akış alınabiliyor.
Örneğin, hoparlör gibi düşük dirençli yükle çalışacaksa, transistörler, Emiteri Ortak (Toprak) bağlantılı halde çalıştırılırlar.
Büyük dirençli yükte çalıştırılacaksa kollektörleri ortak bağlantılı Simetrik Yükselteç kullanılır.
• Bazen, Şekil 1 ‘de görüldüğü gibi, iki besleme kaynağı kullanılması gerekmektedir.
• NPN ve PNP tipi iki ayrı yapılı transistör kullanılmaktadır. Bu iki transistörün çok iyi bir uyum içerisinde çalışması gerekiyor, bunun için de, karakteristik eğrileri, Şekil 1 ‘de örnek olarak gösterildiği gibi birbirlerine göre tam simetrik olmalıdır. Aksi halde çıkışları distorsiyonlu olacaktır.
Şekil 2 ‘de, transistörleri, kollektörü ortak bağlantılı olan AB sınıfı bir
simetrik güç yükselteci verilmiştir.
Şekil 2 – AB sınıfı Simetrik Yükselteç
Bunun da çalışma şekli yukarıda açıklanan B sınıfı simetrik yükseltecin aynıdır.
Şekil 3 ‘de tek besleme kaynağı kullanılan bir AB sınıfı simetrik yükselteç örneği verilmiştir.
Şekil 3 – Tek besleme kaynağı kullanılan simetrik yükselteç
Şekil 3 ‘den takip edilirse:
T1 transistörünün beyz ‘ine pozitif işaret gerilimi gelince, T1 transistörü çalışır.
Şu şekilde devre tamamlanır; VCC, T1 R6, CL, RL, toprak…
Bu devre yoluyla, RL yük direnci üzerinde pozitif alternans gerilimi oluşurken, CL kondansatörü de şarj olur.
T2 transistörü beyz ‘ine gelen negatif işaret gerilimi ile de, T2 transistörü çalışır.
Şu şekilde devre tamamlanır; T2, R7, CL, RL, toprak….
Bu devreden anlaşıldığı gibi, CL kondansatörü, bir gerilim kaynağı görevi görmekte ve T2 üzerinden deşarj olmaktadır. Böylece RL uçları arasında negatif alternans gerilimi oluşur.
Sonuç olarak:
RL yük direnci üzerinde, girişteki işaretin, kuvvetlendirilmiş bir benzeri elde edilir. Deşarj sırasında CLkondansatörü, gerilim kaynağı görevi yaptığından, 500 – 1000 µF gibi büyük kapasiteli elektrolitik kondansatör olarak seçilir.
Benzer Yazılar
- C-Sınıf RF Yükselteci
- Yükselteçlerde Çalışma Sınıfları
- YÜKSELTEÇ
- Direk Kuplajlı Yükselteç
- Akortlu Yükselteç
- HI – FI Stereo Yükselteçler ve Düzenleri
- Faz Tersleyiciler (Phase Inverter)
- A sınıfı gerilim yükseltecinin incelenmesi
- Devre Elemanlarının Hesaplanması
- B-Sınıfı Yükselteçlerde Crossover Distorsiyon
