Bir transformatörün polaritesi, bobin gerilimlerinin ani yönlerini belirtir. Bir transformatörün polaritesinin bilinmesi, transformatörlerin birbirlerine bağlanmalarında veya bir transformatörün çeşitli sargılarının kendi aralarında bağlanmalarında büyük fayda sağlar.
Ayrı indisi taşiyan primer ve sekonder uçlan yanyana monte edilirse bu transformatöre “eksi polariteli” ; aynı indisi taşıyan primer ve sekonder uçlan köşegenleme dışarı çıkarılırsa bu transformatörlere de “artı polariteli” transformatörler denir.
Polariteleri bilinmeyen transformatörlerde bağlantılar yapılırken, bir voltmetre ile gerilim kontrolü yapılarak uçlar bağlanırsa, yani polariteleri bulunarak uçlar bağlanırsa, yanlış bağlantıya imkan verilmemiş ve bazı durumlarda kısa devre durumu önlenmiş olur.
Bu standarda göre uçları belirtilmiş iki benzer transformatörün paralel bağlanması için aynı işaretli uçların birbirine bağlanması yeterlidir (Eğer diğer şartlar elverişli ise). Aynı şekilde, birbirine benzeyen üç adet bir fâzlı transformatörün de aralarında Y veya Δ şekilde bağlanmalarında uç işaretleri büyük faydalar sağlar. Polaritenin bulunmasında uygulanacak 4 metod vardır.
1. + polarite , – polarite metodu
Bu metodda transformatörün primer ve sekonder sargılarının birer uçlan birleştirilir ve diğer uçlan ise şekildeki gibi voltmetreye bağlanır. Voltmetreden okunan değer primer ve sekonder gerilimlerinin farkı ise 1 nolu uca P1, 2 nolu uca P2, 3 nolu uca S1 ve 4 nolu uca S2 adı verilir. Buna – polarite adı verilir. Eğer voltmetreden okunan değer primer ve sekonder gerilimlerinin toplamı kadar ise bu durumda, 1 nolu uca P1, 2 nolu uca P2, 3 nofu uca S2 ve 4 nolu uca da S1 adı verilir. Buna da + polarite denir. İki polarite durumunda da trafonun uçları bulunmuş olur.
Şekil 1-1
- Voltmetre metodu
Şekildeki gibi nüve üzerinde 4 sargısı bulunan trafolara bu metod uygulanır. Burada primer tarafındaki sargıların birine normal sargı gerilimi uygulanır. Gerilim uygulanan sargının bir ucu primerin bir ucuna direkt olarak diğer ucu da araya voltmetre konularak bağlanır. Gerilim uygulandığında voltmetreden iki değişik değer okuma ihtimali vardır. Eğer voltmetreden okunan değer iki sargının toplam gerilimi ise(l10+110=220V) primer sargılan birbirine düzgün olarak seri bağlanmıştır ve 1 nolu uç Pl, 2 nolu uç P2. 3 nolu uç P3 ve 4 nolu uçta P4 olarak adlandırılır. Eğer voltmetre iki sargı gerilimlerinin farkını( 110-110= 0V) gösterirse bu durumda 1 nolu uç Pl, 2 nolu uç P2, 3 nolu uç P4 ve 4 nolu uç ta P3 olarak adlandırılır.Sekonder sargılarının birer uçları birbirlerine, kalan diğer uçları da bir voltmetreye bağlanır. Bu durumda voltmetreden okunan değer 55+55=110V ise 5 nolu uç S1, 6 nolu uç S2. 7 nolu uç S3 ve 8 nolu uç da S4 olarak adlandırılır. Eğer voltmetre 55-55= 0V değeri gösterirse bu durumda 5 nolu uç S1, 6 nolu uç S2, 7 nolu uç S4 ve 8 nolu uç da S3 olarak adlandırılır.
Şekil 1-2 - Ampermetre metoduŞekildeki gibi primer sargılarının birer uçları birleştirilir. Kalan uçlardan biri direkt diğeri de ampermetre üzerinden varyağa bağlanır. Varyağın kullanılmasının nedeni ters bağlantı durumunda trafonun kısa devre olarak sargıların yanmasını engellemektir. Başlangıçta varyak sıfır konumundadır. Varyak yavaş yavaş ayarlanarak gerilimi arttırıldığında ampermetre ani olarak çok sapma yaparsa sargılar birbirlerine ters bağlanmış demektir ve şu şekilde adlandırılır. 1 nolu uç P1, 2 nolu uç P2, 3 nolu uç P4 ve 4 nolu uç P3. Varyağın gerilimini arttırıldığında ampermetre çok küçük bir değer gösteriyorsa bu durumda sargılar birbirlerine düzgün seri bağlanmış demektir ve uçlar şu şekilde adlandırılır. 1 nolu uç P1, 2 nolu uç P2, 3 nolu uç P3 ve 4 nolu uç P4.
Şekil 1-3 - Pil metodu
Polaritenin bulunması için bir diğer metod pil metodudur. Burada primer sargılarına bir pil, sekonder uçlarına da bir DA voltmetresi bağlanır. Anahtar kapatıldığında voltmetre doğru yönde sapmış ise uçlar şu şekilde belirlenir. 1 nolu uç P1, 2 nolu uç P2, 3 nolu uç P3, 4 nolu uç S2.
Şekil 1-4
