Transistör Kodları

Güncelleme 06/01/2016

Güç elektroniği devrelerinde sıklıkla kullanılan anahtarlama elemanlarından olan transistörlerden bir kaç tanesinin kodları ile birlikte temel özellikleri belirtilecektir. Piyasada bulunan bir çok transistörden hangisinin bizim için en iyi olduğuna karar vermek oldukça zordur. Bilindiği gibi elektronik elemanlar kodları belirtilerek satın alınmaktadır. Devremiz için en uygun transistörü belirlemek için transistör kataloglarını (datasheet) inceleyip karar vermemiz gerekir. Transistör seçiminde bir çok belirleyici husus olmasına karşın en temel olanları maksimum kollektör-emetör gerilimi, maksimum kollektör-emetör akımı, hfe akım kazancı ve çalışabildiği frekans vb. değerlerdir.

Birçok transistör işareti JEDEC, JIS, ya da Pro-Electron kodlarını içerir. IC’ler  ( integrated circuits ) yani entegre devreler ise bildiğimiz gibi 741, 4001 yahut 7400 gibi rakamlarla belirtilmiştir. Bu rakamlar ön ek ile son ek arasındadır. Lütfen bu rakamları tarih kodu ile karıştırmayın. Entegre devreler parça numarası ve tarih kodu olmak üzere iki rakamlıdır, Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi transistörlerle ilgili kodlama standartlarına gelecek olursak temel olarak üç standarttın kullanıldığını görürüz. Bunlar sırasıyla:

JEDEC Standardı

Bu standartta  parça numaraları, içeriklerini: Rakam, harf ve sıralı numaralardan ( son ek ) alırlar.

Harf ‘N’ ve ilk rakam ‘1′ diyotları,‘2′ transistörleri ,‘3′ 4 bacaklı parçaları ifade eder ve böyle devam edip gider.

4N ve 5N “optocoupler” lar için ayrılmıştır. 100 den 9999 kadar rakamlar parçanın üretim tarihini gösterir.

Şayet yazılmışsa son ek bir çok şey ifade eder. Örnek: 2N2222A , 2N2222 nin daha gelişmiş modelini gösterir. (Daha yüksek kazanç, frekans ve voltaj sınırları gibi.) Daima katalogdaki değerleri kontrol etmekte büyük fayda olduğunu özellikle belirtmek isterim. Bu kodlama standardına ilişkin birkaç örnek verecek olursak:

1N914 ( diyot )

2N2222, 2N2222A, 2N904 ( transistör )

Not: JEDEC üretimi 2N222A metal kasalı transistorun plastik olarak üretilen tipi PN2222A olarak işaretlenmiştir.

Avrupa (Pro Electron) Standardı

Bu tip kodlamada birinci harf transistörün yapımında hangi yarı iletken maddenin kullanıldığını belirtir.
A :
Germanyum
B :
Silisyum (Silikon)
C :
Galyum arsenik
D :
İndiyum antimuan
R :
Polikristal yarı iletken
İkinci harf  transistörün cinsini ve kullanıldığı yeri belirtir.
            A = Diyod  RF
B = Diyod  varaktör
C = Transistör  AF, küçük sinyal
D = Transistör  AF, Güç
E = Tunel diyod
F = Transistör  HF,  küçük sinyal
K=  Hall efekt elemanı
L=  Transistör HF, güç
N=  “Opto-Coupler”
P=   Radyasyona duyarlı eleman
Q =  Radyasyon yayan eleman
R =  Tristör  düşük güç
T =  Tristör  güç
U =  Transistör  güç, anahtarlama
Y =  Doğrultucu
Z =  Zener yahut voltaj regülatör diyodu

Üçüncü harf parçanın endüstriyel veya ticari kullanılışına göre W, X, Y yahut Z harflerini ve 100 den

9999a kadar sıralanmış rakamları alırlar.

Örnek : BC108A, BAW68, BF239, BFY51 gibi.

 

AC187 transistöründeki A harfi germanyum yarı iletkenden oluştuğunu, C harfi ise, alçak frekans transistörü amplifikatör devrelerde kullanılacağını gösterir.
BC238 transistöründe olan B harfi silisyum yarıiletken elementinden olup, C harfi özelliği yine alçak frekans transistörü ön ampli devresinde kullanılacağını belirtir.
BD135 transistörü üzerindeki D harfi güç transistörü olarak güç enerji kaynakları, ses güç amplifikatörleri gibi devrelerde yerini alır.
BF981 transistöründeki F karakteri yüksek frekans devrelerinde kullanıldığını görürüz.

ABD (EIA, Amerikan) Standardı

Kodlamaları 2N ile başlayan transistörler Amerikan standardındadır. Diğer ABD kodları ZN, CK dir. ABD standardına göre 1 diyot, 2 transistör, 3 FET ve 4 optokuplör anlamına gelir. ABD standartlarına göre 2 den sonra gelen N harfi transistörün yapımında silisyum kullanıldığını belirtir. N den sonra gelen sayılar ise firma tarafından verilmiş imalat seri numaralarıdır.

Japon Standardı

Kodlamanın 2S ile başladığı Japon standardında 0 fotodiyot, 1 diyot, 2 transistör – tristör anlamına gelir.

S harfi de transistörün yapımında silisyum kullanıldığını belirtir. 2S ten sonra gelen harflerin anlamı ise şöyledir.

A : PNP yüksek frekans transistörü
F : Tristör
B : PNP alçak frekans transistörü
J : P kanallı JFET
C : NPN yüksek frekans transistörü
K : N kanallı JFET
D : NPN alçak frekans transistörü
M : Triyak

SA: PNP HF transistör
SB: PNP AF transistör
SC: NPN HF transistör
SD: NPN AF transistör
SE: Diyod
SF: Tristör
SG: Gunn Diyodlar
SH: UJT
SJ: P-Kanal FET
SK: N-Kanal FET
SM: Triak
SQ: LED
SR: Doğrultucu
SS: Sinyal Diyodları
ST: Avalanche Diyodlar
SV: Varikap
SZ: Zener diyodlar

10 – 9999 a kadar sıralanmış olan numaralar ve zaman zaman kullanılan son ekler bu tip üretimlerin çeşitli Japon kuruluşları tarafından onaylandığını gösterir. Transistörler daima 2S ile başlar. Kılıf üzerine kodlama yapılırken bazen 2S kullanılmaz. Örneğin 2SC733 yerine sadece C733 yazılabilir.

JIS standardına göre transistör kodlamalarıyla ilgili olarak aşağıdaki örnekleri verebiliriz.

2SA1187, 2SB646, 2SC733 gibi.

Transistörü tanıtıcı bir yayında veya katalogda küçük değişikliklerle şu bilgiler bulunur

Kod no: AD 159, 2N 2100 gibi,
Tipi: NPN veya PNP
Türü: Si veya Ge,
Akım kazancı: β(hFE),
Maksimum kollektör akımı: (ICm),
Maksimum dayanma gücü: (PCm),
Maksimum Kollektör – Emiter gerilimi: VCEm veya VCm,
Maksimum Kollektör – Beyz gerilimi: VCBm veya VCm,
Maksimum Emiter – Beyz gerilimi: VEBm,
Maksimum çalışma (kesim) Frekansı: fm,
Maksimum Jonksiyon sıcaklığı: TJm,

Aşağıda bir kaç tane transistörün kodları ile birlikte bazı değerleri verilmiştir.

BC237 (NPN transistor)

VCE (Maksimum Kollektör-Emetör Gerilimi) : 40 V
IC (Maksimum Kollektör Çalışma Akımı) : 100 mA
ICM (Maksimum Kollektör Darbe Akımı) : 200 mA
VCEsat (Kollektör-Emetör Saturasyon Gerilimi) : 0.6 V
VBEsat (Baz-Emetör Saturasyon Gerilimi) : 1.2 V

BD139 (NPN transistor)

VCE (Maksimum Kollektör-Emetör Gerilimi) : 80 V
IC (Maksimum Kollektör Çalışma Akımı) : 1.5 A
ICM (Maksimum Kollektör Darbe Akımı) : 2 A
VCEsat (Kollektör-Emetör Saturasyon Gerilimi) : 0.5 V
VBEsat (Baz-Emetör Saturasyon Gerilimi) : 1 V

BUL146 (NPN Power transistor)

VCE (Maksimum Kollektör-Emetör Gerilimi) : 400 V
IC (Maksimum Kollektör Çalışma Akımı) : 6 A
ICM (Maksimum Kollektör Darbe Akımı) : 15 A
VCEsat (Kollektör-Emetör Saturasyon Gerilimi) : 0.8-1.25 V
VBEsat (Baz-Emetör Saturasyon Gerilimi) : 0.1-0.7 V

BC307 (PNP transistor)

VCE (Maksimum Kollektör-Emetör Gerilimi) : -45 V
IC (Maksimum Kollektör Çalışma Akımı) : -100 mA
ICM (Maksimum Kollektör Darbe Akımı) : -200 mA
VCEsat (Kollektör-Emetör Saturasyon Gerilimi) : -0.6 V
VBEsat (Baz-Emetör Saturasyon Gerilimi) : -1.1 V

2N3906 (PNP transistor)

VCE (Maksimum Kollektör-Emetör Gerilimi) : -40 V
IC (Maksimum Kollektör Çalışma Akımı) : -200 mA
ICM (Maksimum Kollektör Darbe Akımı) : -200 mA
VCEsat (Kollektör-Emetör Saturasyon Gerilimi) : -0.4 V
VBEsat (Baz-Emetör Saturasyon Gerilimi) : -0.95 V

BD140 (PNP transistor)

VCE (Maksimum Kollektör-Emetör Gerilimi) : -80 V
IC (Maksimum Kollektör Çalışma Akımı) : -1.5 A
ICM (Maksimum Kollektör Darbe Akımı) : -2 A
VCEsat (Kollektör-Emetör Saturasyon Gerilimi) : -0.5 V
VBEsat (Baz-Emetör Saturasyon Gerilimi) : -1 V

Yukarıda açıkladığımız kodlamalar yerine bazı üreticiler üretimlerine kendi ön eklerini verirler.

Bu tür  kodlamalardan bazıları aşağıdadır.

MJ  =  Motorola Güç , metal kasa
MJE=  Motorola güç, plastik kasa
MPS= Motorola düşük güç, plastik kasa
MRF= Motorola HF, VHF ve mikrodalga transistörü
RCA= RCA üretimi
TIP = Teksas Instruments  ( TI ) güç transistoru, plastik kasa
TIPL – TI = Planar güç transistörü
TIS = Küçük sinyal transistörü  ( plastik kasa )
ZT = Ferranti üretimi
ZTX = Ferranti üretimi

Örnek : ZTX302, TIP31A, MJE3055 gibi

Bir çok üretici, müşterinin siparişine göre özel üretim de yapar. Bazen standart üretimin üstüne  müşterinin isteğine göre etiket koyar. Bu tür üretimler daha çok ikinci el pazarlara ya da bu konuyla hobi olarak uğraşanlara  veya ucuz   malzemecilere  yöneliktir. Bu  malzemeler  her yerde bulunmazlar. Gerçek özellik değeri istemeyen üretimlerde örneğin LED sürücü devrelerinde veya bunlara benzer üretimlerde kullanılırlar.

Transistörler bir çok uygulamada rahatlıkla kullanabilecek ve piyasada kolaylıkla bulunabilen transistörlerdir.

Transistörler hakkında detaylı bilgiyi transistörlerin datasheetleriniden alabilirisiniz.

Yazar: Ali Celal

- Elektronik Mühendisi
- E.Ü. Tıp Fakültesi Kalibrasyon Sorumlusu Test kontrol ve kalibrasyon sorumlu müdürü (Sağ.Bak. ÜTS)
- X-Işınlı Görüntüleme Sistemleri Test Kontrol ve Kalibrasyon Uzmanı (Sağ.Bak.)
- Usta Öğretici (MEB)
- Hatalı veya kaldırılmasını istediğiniz sayfaları diyot.net@gmail.com bildirin