Transistörde Akım ve Gerilim Yönleri

Güncelleme 28/01/2021

Akım Yönleri

NPN Transistörde akım yönleri:

1. Emiterde; Transistörden dış devreye doğru, yani emiterdeki ok yönündedir.
2. Beyz ve Collectorde; Dış devreden transistöre doğrudur.

PNP Transistörde akım yönleri:

1. Emiterde; Dış devreden transistöre doğrudur, yani okun gösterdiği yöndedir.
2. Beyz ve Collectorde; Transistörden dış devreye doğrudur.

Gerilim Yönleri:

Burada gerilim yönünden amaç, polarma geriliminin “+” veya “-” oluşudur.

NPN Transistörde gerilim yönleri:

1. Emitere: Negatif (-) gerilim uygulanır.
2. Beyze: Pozitif (+) gerilim uygulanır.
3. Collectore: Pozitif (+) gerilim uygulanır.

PNP Transistörde gerilim yönleri:

1. Emitere: Pozitif (+) gerilim uygulanır.
2. Beyze: Negatif (-) gerilim uygulanır.
3. Collectore: Negatif (-) gerilim uygulanır.

NOT:

Uluslararası kabule göre, bir iletkendeki elektron akış yönü ile akım yönü birbirine göre terstir.
Uluslararası elektroteknik kuruluşu (I_EC) tarafından yapılan kabule göre;
Elektrik ve Elektronik devrelerindeki AKIM YÖNÜ, besleme kaynağının pozitif kutbundan (+), Negatif kutbuna (-) doğru olan yöndür.
Diyot sembollerindeki ve transistörlerin emiterindeki akım yönünü gösteren oklar da “+” dan “-” ‘y doğrudur.
Elektron yönü sadece teorik açıklamalar sırasında gösterilmektedir.
Kirchoff kanununa göre , yapılan devre hesaplamalarında “+” ve “-” akım yönlerinin gösterilmesi gerekebilir.
Bura da, besleme kaynağının pozitif kutbundan negatif kutbuna doğru olan yön, “+” akım yönü, bunun tersi olan yön ise “-” akım yönü olarak gösterilir.

Transistörlerin Multimetre İle Sağlamlık Kontrolü

Transistörlerin ayrıntılı kontrolü transistörmetrelerle yapılır. Transistörmetreler daha çok labaratuvarlarda kullanılır.

Bir transistörün en kolay kontrol şekli multimetre ile yapılır, Ancak, bu halde transistöre herhangi bir zarar verilmemesi için multimetrenin içinde bulunan pilin 1.5V ‘dan büyük olmamasına veya devreden akacak akımın 1 mA ‘den fazla olmamasına dikkat edilmelidir.
” Transistör devrede iken ölçüm yapılmaz.”

Şekil ‘de PNP ve NPN tipi transistörlerin multimetre ile kontrolü sırasında uçların tutuluş şekilleri gösterilmiştir. Tablo 1 ‘de ise, yapılacak kontrolün esasları ve multimetrede aşağı yukarı okunması gereken değerler verilmiştir.

Tablo 1 ‘e uygun olarak yapılan kontrollerede, direncin büyük okunması gerekirken küçük okunuyorsa veya küçük olması gerekirken büyük değerlerle karşılaşıyorsanız transistör bozuk demektir.

Ölçmelerde, multimetrenin içerisindeki pil vasıtası ile büyük dirençlerin okunması sırasında ters polarma, küçük dirençlerin okunması sırasında doğru polarma uygulaması yapılmaktadır.

1.5V ‘luk multimetre ile yapılan kontrol sırasında transistörden akacak akım kısa bir müddet için 1mA ‘i geçmeyeceğinden, günlük hayata girmiş transistörlerde herhangi bir bozukluğa yol açmayacaktır. Fakat, yayılım yoluyla yapılan alaşım transistörleri gibi hassas transistörlerin kontrolü sırasında, emniyet tedbiri olarak V_CEcollector geriliminin sıfırdan başlayarak gerekli gerilime kadar ayarlanması tavsiye edilmektedir. Bu bakımdan böyle transistörlerin transistörmetre ile kontrolü uygun olmaktadır veya 100-200 ohm ‘luk seri direnç kullanılır.

Şekil  – Transistörün Ohmmetre ile kontrolü

Transistör Tipi	Ohmmetre uçlarının tutuluş şekli	Transistör sağlam ise Ohmmetre ‘nin göstereceği değerler
PNP	(+) ucu beyze, (-) ucu sıra ile kollektör ve emitere (Şekil 4.8 (a))	50 Kohm ‘dan büyük
	(-) ucu beyze, (+) ucu sıra ile kollektör ve emitere (Şekil 4.8 (b))	500 Ohm ‘dan küçük
NPN	(-) ucu beyze, (+) ucu sıra ile kollektör ve emitere (Şekil 4.8 (c))	50 Kohm ‘dan büyük
	(+) ucu beyze, (-) ucu sıra ile kollektör ve emitere (Şekil 4.8 (d))	500 Ohm ‘dan küçük

Tablo 1