Direnç renk kodları – Direnç hesaplama – Direnç Okuma

Güncelleme 02/12/2024

Direnç Renk Kodu Hesaplama

Avometre ile direnç renk kodları hesaplama yapmadan direnç değerini bulabilirsiniz. Ancak Elektronikçi olmayı kafanıza koyduysanız lütfen direnç hesaplanmasını öğrenin .

Direnç Renk Kodları

Dirençlerin değerleri, üzerindeki direnç renk kodları ile belirlenir.
Direnç renk kodu kullanılan bu sistemde, dirençler dört , beş veya altı renkli olarak imal edilirler.

Direnç renkleri

Aşağıdaki tabloda dirençlerin üzerlerindeki renklere karşilik gelen sayısal değerler verilmiştir.

Renklerin sayı değerlerini kolayca akılda tutmak için “ SoKaKTa SaYaMaM GiBi ” ifadesi ezberlenebilir.

1 Kilo ohm (1 kΩ) = 1000 Ω
1 Mega ohm (1 MΩ) = 1000 kΩ = 1 000 000 Ω

Yasaklı renkler nelerdir ?

İlk bant siyah, altın ve gümüş olamaz. Çünkü siyahın sayı değeri 0 dır. Altın ve gümüşün ise sayı değeri yoktur, tolerans değerleri vardır.

4 renkli dirençlerde 3. renk (çarpan rengi) mavi (1000000) ve daha küçük çarpanla renkler olabilir. Mesela 3 renk mor olamaz.

Mor 10⁷ ile çarpmak demektir. Sayı renklerini en küçük seçsek (kahverengi, siyah) 10×10000000 = 100 MOhm elde ederiz. Bu da mümkün değildir.

5 Bantlı dirençlerden 4. Bant (çarpan rengi) yeşil ve daha küçük renkler olmalıdır. (5 Bantlı dirençler aşağıda incelenmiştir)

Direnç Toleransı nedir ?

Tolerans direnç değerindeki üretimden kaynaklanan hata payı demektir. Direncin toleransı %5 ise, bu direncin değeri renklerle kodlanan değerinden %5 oranında küçük veya büyük olabilir.

Mesela Bir direnci üzerindeki renklerden 100 Ohm %5 toleranslı okuduk diyelim. %5 fazlası 100+%5=105 Ohm, %5 düşüğü 100-%5=95 Ohm olur. Yani bu direnci ölçtüğümüzde değeri 95-105 Ohm arasında çıkabilir, bu normaldir. Direnci 95 Ohm ölçmüşsek bu direnç bozuk demek değildir.

Direnç renk kodlarını okuyalım
Önce, hesaplamak istediğimiz direnç üzerinde kaç tane renkli şerit olduğunu sayıyoruz. Bu sayı bize direncin bant sayısını veriyor.
Malzeme kullanılırken direnç değeri, tolerans, güç kaybı mutlaka kontrol edilmelidir; istenen değer ve devrenin kaldırabileceği tolerans iyi belirlenmelidir. Dirençler için maksimum çalışma gerilimi ve kararlılık (stability) da önemlidir. Gürültü (noise) yüksek frekanslı devrelerde önem taşır.
Kararlılık: Direnç değerinin sıcaklıkla değişmeme özelliğidir. Hassas devrelerde önemlidir.
Parametre
Metal film dışındaki tüm film dirençlerde (CF, MO, FUSE, NMOve MG) 4 çizgi , Metal dirençte  5 çizgi var.
CC: Carbon composition, CF: Carbon film
MF: Metal film, MO: Metal oxide
FUSE: Sigorta MO (Fusable MO)
WW: Wire wound device
ADJ: Adjustable (Ayarli direnç)
MG: Metal glaze, SMD: Surface mount device ( Yüzeye monteli malzeme)

Piyasada en fazla 4-bantlı dirençle karşılaşırız .

Dört renkli direnç hesaplama

Bantlardan ilk üçü direncin değerini, geri kalan bir tanesi ise toleransını göstermektedir.

1. Kenara en yakın renkten başlanarak sırasıyla okunur.
2. Birinci ve ikinci renklerin sayısal değerleri tablodan bulunarak yan yana yazılır.
3. Üçüncü renk tablodan çarpan olarak alınır ve ilk iki tam sayı ile çarpılır veya kısaca ilk iki sayının yanına sayısal değeri kadar sıfır konacak şekilde yazılır ve böylelikle direnç degeri bulunur.     Direnç Değeri=(2 basamaklı sayı)×Çarpan
4. Bulunan sonucun yanana dördüncü renk değerine karşılık gelen tolerans değeri ilave edilir.

1. ve 2. renk sayı, 3. renk çarpan, 4. renk toleranstır

Kahverengi (1) – Siyah (0)  x    Siyah ( Çarpan=10⁰ = 1 ) – Altın ( Tolerans %5)

Sonuç     10 Ohm %5

Birazda çalışma yapalım :

Katsayı = Kahverengi (1), Siyah (0)
Çarpan = Kahverengi (10¹)
Tolerans = Gümüş (%10)
Direnç değeri = 10×10¹ = 100 ohm Direnç Renkleri ( kahve siyah kahve )

10 ohm Direnç Renkleri (kahve siyah siyah )

1k Direnç Renkleri ( kahve siyah kırmızı )

10k Direnç Renkleri ( kahve siyah turuncu )

100k Direnç Renkleri (kahve siyah sarı )

Katsayı = Beyaz (9), Kahverengi (1)
Çarpan = Sarı (10⁴)
Tolerans = Altın (%5)
Direnç değeri = 91×10⁴ = 910 kohm

Katsayı = Kahverengi (1), Gri (8)
Çarpan = Kırmızı (10²)
Tolerans = Altın (%5)
Direnç değeri = 18×10² = 1.8 kohm

Katsayı = Kırmızı (2), Kırmızı (2)
Çarpan = Sarı (10⁴)
Tolerans = Altın (%5)
Direnç değeri = 22×10⁴ = 220000 = 220 k ohm

220 K ohm direnç renkleri ( kırmızı kırmızı sarı )

330 ohm direnç renk kodları ( turuncu turuncu kahve )

470 ohm direnç renkleri (sarı mor kahve)

Beş renkli direnç hesaplama

1. Kenara en yakın renkten başlanarak sırasıyla okunur.
2. Tablodan birinci, ikinci ve üçüncü renklerin sayısal değerleri bulunarak yan yana yazılır.
3. Dördüncü renk tablodan çarpan olarak alınır ve ilk üç tam sayı ile çarpılır veya kısaca ilk üç tam sayının yanına sayısal değeri kadar sıfır konacak şekilde yazılır ve böylelikle direnç değeri bulunur.
4. Bulunan sonucun yanına besinci renk değerine karşılık gelen tolerans değeri ilave edilir.

Sonuç     22 Kohm %5

Katsayı = Kahverengi (1), Siyah (0), Siyah (0)
Çarpan = Kahverengi (10¹)
Tolerans = Kahverengi (%1)
Direnç değeri = 100×10¹ = 1 kΩ

Katsayı = Turuncu (3), Turuncu (3), Kırmızı (2)
Çarpan = Kırmızı (10²)
Tolerans = Kahverengi (%1)
Direnç değeri = 332×10² = 33.2 kΩ

Katsayı = Mavi (6), Gri (8), Kahverengi (1)
Çarpan = Turuncu (10³)
Tolerans = Kahverengi (%1)
Direnç değeri = 681×10³= 681 kΩ

Altı renkli direnç hesaplama

6 Renkli dirençlerin okunması 5 renkli dirençlerle aynıdır. Farklı olarak 6. renk sıcaklık katsayısını ifade eder.

Sıcaklık Katsayısı:

Bu katsayı direncin değerinin sıcaklıkla ne kadar değiştiğini belirtir. Birimi PPM/oC dir. Yani oC (santigrat derecede) milyon başına değişim demektir (PPM=part per million)

1Mohm bir direncin sıcaklık katsayısı 400PPM/ oC ise bunun anlamı şudur 1 oC sıcaklık artışı direncin değerini 400 Ohm değiştirebilir. Azaltabilir veya artırabilir.

Sıcaklıkla direncin değişimini şu şekilde hesaplayabiliriz:

∆R : Dirençteki değişim miktarı (ohm)
TCR : Sıcaklık katsayısı (PPM/ oC)
R0 : T0 da ölçülen direnç değeri (ohm)
R :T de ölçülen direnç değeri (ohm)
T0 : İlk Sıcaklık (oC)
T :Son sıcaklık (oC)

Örnek: Sıcaklık katsayısı 150 PPM/ oC olan 1Kohm luk bir direncin ortam sıcaklığı 25 oC den 30 oC ‘ye çıkarsa direnç değeri ne kadar değişir.

Örnek: TCR değeri 200 PPM/ oC olan 10 Kohm bir direncin 15 oC sıcaklık artışında değeri ne olur?

Sıcaklık arttığından direnç 30 Ohm azalacaktır

Sarı-Kahverengi-Kırmızı-Turuncu-Kahverengi-Mor

412×1000=412Kohm %1, 5ppm