Elektronik Devre Elemanları
Güncelleme 08/11/2024
Karışık görünen pek çok elektronik devre aslında bildiğimiz basit kanunlar ve formüllerle çalışmaktadır. Bu kanunlar ve formüller akımın geçtiği mevzularla ilgili olarak temel ve yaklaşık sonuçları verir. Bu sonuçlar genellikle yeterlidir ve bizleri yormaz. Transistörlü bir devrede kazancın hesaplanması için ohm kanunu, kirşoff kanunu gibi kanunlar ihtiyacı karşılar. Bütün bu işlemler bir mühendislik değil sadece, temel ihtiyaçtır.
Elektronik Devre Elemanları
İki Gruba Ayrılır:
1. Pasif Devre Elemanları
2. Aktif Devre Elemanları
1- Pasif Devre Elemanları:
Pasif devre elemanları, tek elementten üretilen, görevini yerine getirirken herhangi bir enerjiye (voltaja) ihtiyaç duymayan ve tek tip maddeden yapılan elemanlardır. Bu elemanlar, genel amaçlı elemanlardır. Hemen hemen her elektronik devrede bulunurlar. Bu nedenle, bu elemanların genel yönleriyle tanınmaları, amaca uygun olarak kullanılmaları bakımından yeterlidir.
Dirençler
* Dirençler, karbon, karbon metal gibi maddelerden yapılan elemanlar olup, üzerinden akım geçmeye başlayınca görevini yerine getirmeye başlarlar ve OHM kanunu gereği elde edilmesi mümkün olan bütün değerlere ulaşılır.
Sabit dirençler
Sabit dirençler kullanılan malzeme cinsine göre üçe ayrılır:
- Karbon direnç
- Telli direnç ( Sigorta dirençler )
- Film direnç İnce film ( Karbon / Metal ) dirençler – Kalın film ( Metal-Cermet ) dirençler
Ayarlı dirençler
Bunlar; lineer potansiyometreler, logaritmik potansiyometreler, çok turlu potansiyometrelerdir
Ortam etkili dirençler
Ortam etkili dirençler, ışık etkili dirençler (LDR) ve ısı etkili dirençler (termistörler) olmak üzere ikiye ayrılır.
- Isı Etkili Dirençler / Termistör (NTC, PTC)
- Işık Etkili Dirençler / Foto direnç (LDR)
Gerilim Etkili Dirençler
Kondansatörler
* Kondansatörler, iki iletken levhanın dielektrik (yalıtkan) bir ortamda yanyana bulunmasıyla yapılır ve devrede bulunan gerilim durumuna her an cevap vererek, kapasite özelliklerini ve değerlerini ortaya çıkarırlar.
Sabit kondansatörler (kapasitör)
- Elektrolitik kondansatör ( Tantal kondansatör, Aliminyum plakalı kondansatör, Sıvı / Kuru )
- Kağıtlı kondansatör
- Mikalı kondansatör (Gümüş kaplanmış, Aluminyum folyolu kaplanmış mikalı kondansatör)
- SMD kondansatör
- Film kondansatör / Plastik kondansatör (Poliyester Kondansatör, Polistren Kondansatör , Polipropilen Kondansatör, Metal Kaplı Kondansatör-Kutupsuz )
- Seramik Kondansatör ( Mercimek Kondansatör Okuma )
- Metalize kondansatör
- Kompanzasyon kondansatör
Ayarlı kondansatörler
Ayarlı kondansatörler, değeri maksimum ve minimum aralıklar arasında değiştirilebilen kondansatörlerdir.
Değişken Kapasiteli Diyotlar (Varaktör)
Jonksiyon diyotlara ters gerilim uygulandığında bir kondansatör gibi çalışmaktadır. Uygulanan gerilime göre kapasitif değer değişir.Uygulanan gerilim büyüdükçe kapasitif değeri küçülür.
Gerilime bağlı kapasite değişikliği nedeniyle VARAKTÖR / VARİKAP adı verilmiştir.
Bobinler
* Bobinler, iletkenlerden yapılır ve kullanıldıkları devrede elektromanyetik özelliklerini her an yerine getirirler.
2- Aktif Devre Elemanları:
Aktif devre elemanları, en az iki veya daha fazla elementten üretilen, çalışabilmeleri ve beklenen özelliklerinin yerine getirebilmeleri için enerjiye (voltaja) ihtiyaç duyan devre elemanlarıdır. Tek başlarına kullanılsalar (diyotlar gibi) dahi verimli ve hesap edilebilir bir devre için pasif devre elemanlarına ihtiyaç duyarlar. Bu elemanlar, özel amaçlı elemanlardır. Kullanılacak devrenin özelliğine göre, aktif devre elemanlarının özellikleri ve türleri de değişmektedir.
Diyotlar
* Diyotlar,P ve N özellikli iki farklı kristal elemanın belli bir ölçüde bir araya getirilmesiyle yapılır ve devreden akımı tek yönde geçiren devre elemanıdır.
1 . Kristal diyot ( Nokta Temaslı diyot )
2 . Zener diyot,
3 . Tünel diyot,
4 . Işık Yayan Diyot ( LED , SMD LED , RGB LED , Power LED , Lazer diyot , 7 Segment LED Display )
5 . Ayarlanabilir Kapasiteli diyot (Varaktör diyot – Varikap diyot)
6 . Foto diyot, ( Germanyum foto diyot , Simetrik foto diyot , Schockley (4D) foto diyot )
7 . Mikrodalga diyotlar
8 . Ani toparlanmalı (Step-Recovery) diyotlar
9 . Gunn diyot,
10 . İmpatt (Avalanş) diyot,
11 . Schottky (Baritt) diyot,
12 . Büyük Güçlü diyotlar
13 . PIN diyotlar
gibi çok çeşitli şekilde isimlendirilirler.
Çeşitli diyot imalatlarıda vardır SMD diyot , Köprü diyot gibi
Transistörler
* Transistörler,yarı iletken malzemeden yapılmış elektronik devre elemanıdır. Yapısında P ve N yarı iletken kristal yapılar kullanılmıştır. İlk bakışta diyotun yapısına benzemekle birlikte çalışması ve fonksiyonları diyottan çok farklıdır.
Transistörün yapımında kullanılan maddelerin sayısı ve yapım tekniğine göre;
a) Bipolar transistörler ( BJT )
b) Foto transistörler ,
c) Unijonksiyon transistörler ( UJT ),
d) Alan etkili transistörler ( FET ), Birleşim Alan Etkili Transistör ( JFET )
e) Metal oksit yarı iletken alan etkili transistörler ( MOSFET ) diye gruplandırılabilir.
Tristörler, Triyaklar
* Tristörler, triyaklar ve bunları tetikleyenler gibi endüstriyel amaçlı devre elemanları.
A. Ters Yönde Tıkanmalı Triyot Tristörler
SCR Silisyum kontrollü doğrultucu
SUS Silisyum tek yönlü anahtar
LASCR Işığa hassas silisyum kontrollü doğrultucu
COSCR Komplementer silisyum kontrollü doğrultucu
GTO Kapalı tetikleyici anahtar
PUT Programlanabilir tek jonksiyonlu transistör
B. Ters Yönde Tıkanmalı Tetrot Tristör
SCS Silikon kontrollü anahtar
C. Ters Yönde Tıkanmalı Diyot Tristör
SHOCKLEY Diyodu
D. Çift Yönlü Tristörler
DIAC Çift yönlü diyod Tristör
TRIAC Çift yönlü triyot Tristör
SBS Silisyum çift yönlü anahtar
Entegre Devreler
* Entegre Devreler,aktif ve pasif elemanlarla yapılmış, kullanımı ve çalışma biçimi özel olan devre elemanıdır.