Şekil 1 – OP-AMP ‘lı Gerilim Kontrollü Osilatör
DC çıkış voltajı ile kontrol edilebilen osilatörlere, gerilim kontrollü osilatör (VCO – Voltage Controlled Oscillator) adı verilir.
Şekil 1 ‘deki devre, Vi giriş voltajı ile frekansı kontrol edilebilir bir testere dişi jeneratördür. Temel olarak bu devre integral alıcı bir devredir. Negatif geri besleme hattında bir kondansatör ve ona paralel bağlı bir tristör (SCR-Silicon Controlled Rectifier) kullanılmıştır. Tristör ON-OFF anahtarlamayı gerçekleştirir. Tristörde, anod-katod ve gate olmak üzere üç terminal
bulunur.
Gate voltajı ( VG ) belli bir eşik gerilimini aştıktan sonra iletime geçer. Gate voltajı, eşik geriliminin altında bir tristör yalıtımdadır.
Çıkış voltajının pozitif olması için Vi gerilimi negatiftir. DC bataryanın negatif kutbu OP-AMP ‘ın faz çeviren (-) girişine uygulandığı zaman çıkıştan pozitif bir rampa darbesi elde edilir. Çünkü, sabit bir fonksiyonun integrali, rampa fonksiyonudur. Örneğin, 5 sabit sayısının integrali 5x ‘dir. Burada 5 sayısı sabit bir fonksiyonu temsil ederken 5x rampa fonksiyonunu temsil eder.www.diyot.net
Çıkışta meydana gelen pozitif darbe, tristörün eşik gerilimini aşarsa tristör iletime geçer ve kondansatör tristör üzerinden deşarj olur. Bu kez çıkış negatif yönde inmeye başlar. Çıkışın negatif yönde inmesi, tristörü yalıtıma sokacağından kondansatör tekrar şarj olur. Bu kez çıkışındaki rampa darbesi tekrar pozitif yönde artmaya başlar. Kondansatörün şarj ve deşarjı ile tristörün iletime ve yatılıma geçmesiyle devrenin çıkışından testere dişi biçimindeki dalga elde edilir.
Vi giriş voltajı sabit olduğundan çıkıştan elde edilen testere dişi dalganın eğimi;
dVo / dt = Vi / RC ‘dir.
Çıkışta meydana gelen testere dişi dalganın periyodu;
T=Vg / (Vi / RC) = (Vg / 1).(RC / Vi) =(Vg / Vi).RC ‘dir.
Testere dişi dalganın frekansı ise f = 1 / T ‘den bulanbilir.
EWB programında yapılan voltaj kontrollü devresinin çıkış dalga şekli osilaskopta görülmektedir.Osilaskoptaki dalga şekli testere dişi biçiminde olduğundan adı testere dişi dalgadır.
