OP-AMP Uygulamaları
Op-Amp’ın temelde seri ve paralel geri beslemeli yükselteç devreleri üzerinden incelendiğini belirterek ilk uygulama devresini veriyorum.(Resim-1).Bu devre en temel seri geri beslemeli yükselteç devresidir. Bu devre üzerinde bir geri besleme kondansatörü ekleyerek DC’de kazancın düşmesi sağlanabilir.(Resim-2) Bunun avantajı ise çıkış sinyalinde oluşacak olan dalgalanmaları minimize etmektir.
Paralel geri beslemeli yükselteç devresi ise Resim-3’te görülmektedir. Bu devre için de aynı şekilde geri besleme kondansatörü ekleyerek (Resim-4) DC’de kazancın düşmesini sağlamak ve çıkış sinyalindeki dalgalanmayı minimize etmek mümkündür.
Op-Amp uygulamalarınızı çalıştırabilmeniz için en yaygın olarak kullanılan 741 Op-Amp elemanı için bir gerilim kaynağı devre şeması da vermek istiyorum. Simetrik beslemeye ihtiyaç gösteren 741 için Resim-5’teki devreyi uygulayarak tüm Op-Amp uygulamalarınızda bu devreyi kullanabilirsiniz. Yukarıda gördüğünüz Op-amp’lı devreleri çalıştırabilmek için Op-amp’ınızın besleme uçlarına gerilim kaynağının +12V ve -12V çıkışlarını bağlamanız ve yükselteç şemanızda görülen şase noktalarını da yine gerilim kaynağınızın 0V çıkışına bağlamanız gerekmektedir.
(Op-Amp’ın besleme uçları için bkz haziran ayının yazısı : [4 nolu uç -Vcc] ve [7 nolu uç +Vcc] )
Op-Amp konusunu sona erdireceğiz. Zaman içerisinde diğer konularla bağlantılı olarak yine bu konulara dönebileceğiz. Bu hafta Op-amp ile değişik uygulama devrelerine örnekler vereceğim. İlk örnek peak dedektör
devresi. Uygulama devre şeması Resim-1’de görülen devrede kondansatörün anlık kısa devre edilmesinden sonra Op-Amp’ın evirmeyen girişine (+ girişine) pozitif bir voltaj uygulandığında Op-Amp çıkışındaki gerilim diyotu iletime sokar ve kondansatör dolmaya başlar. Bu şarj olayı eviren ve evirmeyen girişlerdeki ( – ve + girişlerdeki) gerilim eşitleninceye kadar devam eder. Evirmeyen girişteki (+ girişteki) gerilim eviren girişteki (- girişteki) gerilimi (kondansatör uçlarındaki gerilimi) aştığı zaman kondansatör yeni bir peak değerine şarj olmaya başlar. Sonuç olarak kondansatör voltajı evirmeyen girişe (+ girişe) uygulanan pozitif değere eşit olacak şekilde şarj olayı gerçekleşir (Resim-1). Resim-2’de ise çıkış gerilimi yükseltilmiş (boosted output) Op-Amp devresi görülmektedir.
Op-Amp’lı ışık sensörü devresi Resim-3’te görülmektedir. Bu devrede LDR (ışığa duyarlı eleman) üzerinde ışık olmadığı zaman röle kapanır. LDR üzerine ışık düştüğünde ise röle açılır. Devrenin ışığa duyarlılığı P1 potansiyometresinin değerine göre değişir.
Resim-4’te noktalar arası kısa devre (bağlantı) bulan devre şeması görülmektedir. Klasik kısa devre bulan sistemlerde iki nokta arasında düşük bir direnç de olsa kısa devre ikazı alınabilir ancak bu devre tam duyarlıdır ve düşük direnç okuduğunda kısa devre (yada bağlantı) sinyali vermez. Tam kısa devre yada bağlantı durumunda sinyal verir.
Op-Amp’lı düşük güçlü amplifikatör (yükselteç) devresi Resim-5’te görülmektedir. Bu devrede dikkat edilecek husus Op-Amp’ın 4 nolu voltaj ucunun şaseye verilmiş olmasından dolayı diğer voltaj ucuna 30 volt (15+15) yada 24 volt (12+12) uygulanacak olmasıdır.
Bu ayki yazımı Op-Amp’ın uygulamada yaygın olarak kullanıldığı karşılaştırıcı (comparator)devreleri ile noktalamak istiyorum. İki değişik Op-Amp’lı karşılaştırıcı (comparator) devresi Resim-6 ve Resim-7’de görülmektedir.