Yarım Dalga Doğrultmaç

Bilindiği gibi doğrultma işlemini yapan eleman diyoddur. Pratikte kullanılan germanyum diyodun iletime geçme voltajı yani eşik gerilimi 0,2 Volt, Silisyum diyodun ise 0,6 Volt civarındadır. Bir germanyum diyodun iletime geçebilmesi için anodu katoduna göre 0,2 Volt, silisyum diyodun ise 0,6 Volt olması gerekir. Dolayısıyla, genliği 0,6 Volt civarında veya daha küçük işaretler diyod ile doğrultulamazlar. Doğrultulacak sinyalin genliği 0,6 Volttan fazla olsa bile yapılan doğrultma hassas olmaz. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak ve hassas bir şekilde yarım dalga doğrultma işlemini gerçekleştirmek için şekil 20 ‘deki gibi OP-AMP ‘lı hassas yarım dalga doğrultmaç kullanılır.

Yarım Dalga Doğrultmaç

Şekil 1 Hassas Yarım Dalga Doğrultmaç
Şekil 1 ‘deki devre, giriş sinyali (-) girişten uygulandığı için faz çeviren karşılaştırıcı yapısındadır.
Bu tür çalışmada;
Vi > Vref => Vx = -V
Vi< Vref => Vx = +V olur.
Vi giriş sinyalinin pozitif (+) alternansmda çıkış (-) olur. X noktasındaki potansiyel 0 ‘dan küçük (Vx< 0) olur. Böylece D1 ‘in anoduna (-) geldiği için yalıtımda, D2 ‘nin katoduna (-) geldiği için iletimdedir. D2 iletime geçince çıkıştan girişe negatif geri besleme olur. OP-AMP ‘ın faz çeviren girişi yaklaşık 0 Volt olduğundan (+ uç toprağa bağlı) X noktasında -0,6 Volt görülür.
Vi giriş sinyalinin negatif (-) alternasında çıkış 0 ‘dan büyük olur.
(Vx = +V) Böylece D1 iletken, D2 yalıtkandır. D1 diyodunun iletken olmasıyla R2 direnci üzerinde devrenin girişine geri besleme yapılır. Kazanç R2 / R1 kadardır. OP-AMP, faz çeviren yükselteç gibi çalışır ve çıkışta girişle ters fazda ve aynı genlikte bir sinyal elde edilir.
Devre, girişine uygulanan sinyalin sadece negatif alternansmı geçirmekte ve fazını ters çevirerek çıkışta pozitif yarım alternanslar meydana getirmektedir.
OP-AMP kullanılan doğrultmaçlar ile girişe uygulanan mikrovolt (µV) seviyesindeki sinyalleri doğrultmak mümkündür. Normal diyodlarla yapılan doğrultmaçlarda diyodun eşik gerilimi (0,2 V – 0,6V) üzerindeki sinyaller doğrultulur.
Örneğin, OP-AMP ın açık çevrim kazancı 100.000, girişine uygulanan AC şiriş sinyali voltajı 6 µV ise OP-AMP’ın çıkış voltajı Vo = 6 µV . 105 = 0,6 Volt ‘tur. Böylelikle OP-AMP ile gerçekleştirilen hassas yarım dalga doğrultmaç ile 6 µV ‘luk bir AC sinyali doğrultmak mümkündür. Normal bir yarım dalga doğrultmaç devresinde böyle küçük bir sinyali doğrultmak hiçbir zaman mümkün değildir.
Kısaca, OP-AMP ‘lı hassas yarım dalga doğrultmaç girişine (+) alternans gelince D1 yatımıda, D2 diyodu ise iletimdedir . Bu durumda devre açık çevrim çalışması yapar. Girişine (-) alternans geldiğinde ise D1 iletimde, D2 yalıtımdadır. Bu durumda devre kapalı çevrim çalışması yapar.

Yarım Dalga Doğrultmaç-1

Yarım Dalga Doğrultmaç-2
Şekil 2 – Yarım Dalga Doğrultmacın Giriş-Çıkış Dalga Şekilleri

Şekil 2 ‘deki devrenin girişine fonksiyon jeneratörü vasıtasıyla 500 mV tepe değerli ve 500 Hz. frekanslı bir sinüsoidal sinyal uygulanmıştır. Osilaskobun A kanalına giriş sinyali, B kanalına ise çıkış sinyali uygulanmıştır. Osilaskoptaki dalga şekillerinden anlaşıldığı gibi devre yarım dalga doğrultmaç olarak çalışmıştır. Bu haliyle devre, pozitif çıkışlı yarım dalga doğrultmaç devresidir

Yarım Dalga Doğrultmaç-3

Yarım Dalga Doğrultmaç-4

Şekil 3 – Negatif Çıkışlı Yarım Dalga Doğrultmaç

Şekil 2 ‘deki D1 ve D2 diyodlarını ters çevirirsek Şekil 3 ‘de görüldüğü gibi çıkışta meydana gelen dalgalar negatif olur. Bu haliyle devre, negatif çıkışlı yarım dalga doğrultmaç devresidir

Yorum bırakın

Scroll to Top