Ana Kart

Anakart

Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletişimini sağlayan elektronik devredir.

Anakartın Yapısı ve Çalışması

Üzerinde RAM yuvaları genişleme kartı slotları, devreler ve yongalar bulunan ve bütün bu donanım birimlerinin mikroişlemci ile iletişimini sağlayan elektronik devredir.
Anakartlarda dikkat edilmesi gereken hususların başında, kullanılmak istenen CPU (işlemci) ile uyumlu bir yonga seti kullanan bir anakart sahibi olmanız gerekliliği gelir.

1. Yonga Seti (Chipset)

Anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri diyebiliriz.Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Bir yonga seti kuzey köprüsü ve güney köprüsü denen iki yongadan oluşur.

SiS, ALI, VIA,İntel gibi üretici firmaların geliştirdiği popüler yonga setleri vardır.
Kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur ve bunların kontrolüyle bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar.
Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veri yolundan ve USB ile anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur.

2. Veri Yolları (BUS)

ISA (Industry Standart Architecture)
Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz)’dir.
PCI (Peripheral Component Interconnect)
Bu veriyolu 64 bitliktir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn. (mega bayt / saniye)dir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır.
AGP (Accelerated graphics port – HızlandırılmıĢ grafik portu)
AGP veriyolu sadece ekran kartlarının takılacağı yuva olarak anakartlarda bulunur. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır.
PCI-X
Server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp “Gigabit Ethernet” gibi server platformlarında, iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir.

A-Slotların görünümü B-Bağlantı noktaları
PCI express (PCI-e)
PCI-e, özellikle AGP limitlerini genişleten, sistem belleğini daha efektif kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veriyoludur.
PCI Express’in, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olmak üzere 2 spesifikasyonu vardır. PCI-e 1.1’de hat başına hız 250 MB/s olarak verilirken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s düzeyine çıkartır. Böylece ekran kartları için kullanılan PCI-e x16 bağlantılarında, PCI-e 1.1’de toplam 4000 MB/s, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s verir.

Veri Yolları Hız Grafiği
PCI-e 2.0, PCI-e 1.1 ile geriye doğru uyumlu olacak şekilde tasarlanıyor; yani PCI-e 2.0 destekli bir yonga üzerine kurulu anakart satın aldığınızda, eski PCI-e 1.1 ekran kartınız yeni anakartınızda çalışmaya devam edecek.
Geriye uyumluluğu biraz daha açalım.
–PCI-e 1.1 ekran kartıyla PCI-e 2.0 yuvalı anakart: Çalışacak, ancak bir tanesi PCI-e 1.1 olduğu için ara bağlantı PCI-e 1.1 hızında olacak.
–PCI-e 2.0 ekran kartıyla PCI-e 1.1 yuvalı anakart: Yeni alacağınız PCI-e 2.0 ekran kartı, eski anakartınızla çalışacak ancak aynı şekilde bir tanesi PCI-e 1.1 olduğundan ara bağlantı yine PCI-e 1.1 hızında olacak.
–PCI-e 2.0 ekran kartıyla PCI-e 2.0 yuvalı anakart: Ancak bu durumda PCI-e 2.0 hızlarında çalışmak mümkün olacak.

3. Portlar ve Konnektörler

Anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur. Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında bulunması gereken cihazlar bağlanır.


1 PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır.

2-7 USB 3.0,
8-9 USB 2.0 Port
Her anakart üreticisi farklı sayıda USB port kullanabilir. Bu anakarta 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu koyulmuştur. USB cihazların bağlanmasını sağlar.

USB 3.0 konnektörleri
10. S/PDIF: Sayısal (dijital) ses çıkışı sağlayan birimdir. Bu birimle ses analog dönüşümü yapılmadan doğrudan sayısal olarak çıkış birimine gönderilir. Böylece ses analog yerine sayısal gideceğinden seste kayıp olmaz.
Dijital bilgi: Türkçe karşılığı sayısaldır. Bilgisayar dilinde “0” ve “1”lerden oluşan bilgilerdir.
Analog bilgi: Belli sınırlar içinde sürekli olarak değişen elektrik sinyalidir.

S/PDIF konnektörü
11-12. Fireware (IEEE1394 – 6 pin, 4 pin) port: Bilgisayara çevre ürünleri bağlanmasında kullanılan yüksek hızlı arayüz bağlantısıdır. IEEE 1394 standardına dayalıdır. Dijital kameralar ve video kaydedici cihazların bilgisayara bağlanıp hızlı veri aktarımı yapmak için geliştirilmiştir.

Fireware konnektörleri
13-14. eSATA port: eSATA, haricî SATA anlamında, External SATA demektir. Tek başına yeni bir standarttan ziyade, SATA standardı için “dışarıya” bir uzatma olarak düşünebilirsiniz. eSATA arabiriminin çıkış amacı, bilgisayar dışına koyduğumuz haricî diskler için sağlıklı ve hızlı bir bağlantı kurmak. şu anda haricî depolama için yaygın olarak kullanılan Hi-Speed USB ve Firewire 400 (IEEE 1394b) gibi arabirimlerin özellikle performans tarafındaki kısıtlamalarından kurtulurken uygulamada da kolaylık sağlıyor. Aşağıdaki tabloda saf aktarım rakamlarını görüyorsunuz.

e-SATA karşılaştırma tablosu

eSATA konnektörü
15-16. LAN (RJ-45) portu: Yerel ağ ve internete bağlanmak için kullanılır.

b>RJ-45 konnektörü
17. Ses giriş ve çıkışı: Kulaklık ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak için kullanılır.
18. Floppy bağlantısı: Disket sürücüsünün anakarta bağlanması için kullanılır. Son derece yavaş ve sınırlı kapasiteye sahip olması nedeniyle günümüz anakartlarında bu slotlar kullanılmamaktadır.
19. IDE (integrated drive elektronics) bağlantısı: Harddisk, CD-ROM, CD-Writter, DVD-ROM, DVD-Writter gibi sürücülerinin anakarta bağlanması için kullanılır.
20. SATA bağlantısı: Serial ATA (SATA) birimi ise günümüzde depolama birimleri için en çok kullanılan arayüzdür. SATA kabloları IDE kablolara göre çok daha incedir.
21. ATX güç konnektörleri: Anakartın tüm işlevleri yerine getirebilmesi için güç kaynağının anakarta bağlanmasını sağlayan konnektörlerdir.
22. Ön panel bağlantıları: Bilgisayar kasasındaki aç-kapa, reset, led, ve USB bağlantılarının aktif hâle gelmesi için takılması gereken konnektörlerdir.

Anakart Çeşitleri

Anakart üreticilerinin uyması gereken bazı standartlar vardır. Bu standartlara göre anakart boyutları, üzerindeki portların, soketlerin, slotların, panel bağlantı noktalarının ve vidalarının yerleri belirlenmiştir.
Anakartlar aşağıdaki formlara göre üretilir.

• XT anakartlar
• AT anakartlar
• ATX anakartlar

1. XT Anakartlar

Bu anakartlar 8086 ve 8088 mikroişlemciler için üretilmiş olup bu işlemciler üzerinde sabit olarak sunulmaktaydı. Bu durumda işlemcinin değiştirilmesi için anakartın değiştirilmesi gerekiyordu. Bu anakartlarda ek donanım birimlerinin 8 bit olması gerekiyordu.

2. AT Anakartlar

XT anakartlardan sonra kullanılmaya başlamış ve günümüz ATX anakartlarına benzer anakartlardır. ISA, PCI ve AGP veriyollarını desteklemektedir.
PS/2 desteği yoktur.
İşlemcinin değiştirilebilmesi için uygun olarak üretilmiştir.

3. ATX Anakartlar

AT anakartlardan sonra üretilmeye başlanan ve önceki anakartlara göre daha fazla giriş çıkış desteği sunan anakartlardır.
Bu anakartlar ile birlikte diğer donanım birimleri tümleşik özelliklerde anakart üzerinde kullanılmaya başlanmıştır.
Günümüzde en çok kullanılan anakartlardır.
BIOS güncellemeleri ve güç yönetimi konusunda diğer anakartlara göre çok daha gelişmiş seçenekler sunmaktadır.

EATX Anakart

E ATX anakart, genişletilmiş ATX formatına sahip anakartlardır. Standart ATX anakartlardan daha geniş bir yapıya sahip olup, daha fazla donanım desteği ve daha iyi performans sunar. Genellikle profesyonel kullanıcılar ve oyuncular tarafından tercih edilir. E ATX 305 x 330 mm dir

Standart-ATX

Standard-ATX, 305 mm uzunluğa ve 244 mm genişliğe sahip oldukça büyük bir anakarttır. Standart-ATX anakart, tam ve Mid-ATX kasa vida deliklerini destekler. Standart-ATX anakartlar, diğer daha küçük anakartlarla karşılaştırıldığında, yükseltilebilirlik açısından büyük bir avantaj sağlayacak şekilde üretilmiştir. Standart-ATX anakart, 64 GB’a kadar RAM takabilme özelliğine ve 4 bellek yuvasına sahip, Wi-Fi kartları, GPU’lar ve ses kartları gibi PCIe kartlarının kurulmasına izin veren 6 adede kadar PCIe yuvasını destekleyebilir.

Mikro-ATX

Micro-ATX, daha uygun fiyat ve daha küçük form faktörü sağlamak için Standard-ATX tasarımı altında geliştirilmiştir. Micro-ATX boyutu 244mm uzunluk ve genişlikte ölçülür. Standard-ATX’e benzer şekilde Micro-ATX, 4 adede kadar DIMM yuvasıyla aynı RAM’e sahiptir. Ancak, yalnızca 4 adede kadar PCIe yuvasını destekler. Buna rağmen, Micro-ATX, Standard-ATX ve Mini-ITX arasında daha büyük ATX kasalarına sığabileceği ve yükseltilebilirliğini sürdürmeyi başarabileceği iyi bir dengedir.

Mini-ITX

Mini-ITX, hem genişlik hem de uzunluk olarak 170 mm’de ölçülen, çok daha kompakt bir anakart form faktörüdür. Mini-ITX, avucunuzun içine sığacak kadar küçüktür ve Mikro ve Standart ATX boyutlarına kıyasla taşınabilir olmasını sağlar. Mini-ITX, düşük güç tüketimi nedeniyle çok faydalıdır, ancak yine de karmaşık görevleri yürütmek için yeterince güçlüdür. Mini-ITX, iki bellek yuvasına ve bir PCIe yuvasına kadar genişletilebilir. Yapılandırmanıza bağlı olarak Mini-ITX ayrıca birkaç USB bağlantı noktasını, ağ bağlantı noktasını, VGA bağlantı noktasını ve/veya HDMI bağlantı noktasını destekleyebilir. Mini-ITX’in ayırt edici özelliği, düşük güç kullanımının 25 watt’tan daha az kullanması ve bazı versiyonların beş watt’a kadar düşebilmesidir.

Pico-ITX

Pico-ITX, ITX standardındaki bir anakartın en küçük form faktörü arasındadır. Pico-ITX, Mini-ITX form faktörüne kıyasla önemli ölçüde daha küçük (%75 daha küçük) olan 72 mm genişliğinde ve 100 mm uzunluğunda ölçülür. Pico-ITX anakart, VIA’nın 1,5 GHz’e kadar hız ve 128 KB L1 ve L2 önbelleği kapsayabilen NanoBGA2 teknolojisini kullanan bir işlemciyi destekler, ayrıca 1 GB’a kadar DDR2 400/533 SO-DIMM bellek kullanır. Pico-ITX anakartını bir x86 işlemciyle birleştirmek, fabrika otomasyonu, otonom araç, akıllı perakende, depo otomasyonu ve daha pek çok alanda yaygın olarak bulunan inanılmaz IoT ve gömülü sistem uygulamalarını ortaya çıkarır.

Bununla birlikte, daha fazla şirket IoT çözümlerini çalıştırmak için yeterince güçlü olan daha küçük form faktörleri kullanıyor. Bu nedenle, özellikle Mini-ITX, ATX montaj çözümleriyle de uyumlu olduğundan, Micro-ATX ve Mini-ITX gibi daha küçük form faktörlü anakartlara artan bir talep vardır. Bir anakart form faktörü seçerken ek bir not, daha küçük bir form faktör boyutu, aynı ATX standardına sahip daha büyük form faktörlü kasalara sığabilir, ancak daha büyük form faktörlü bir anakartı daha küçük kasalara sığdıramazsınız.

Statik Elektriğin Anakarta Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler

Donanım Malzemeleri için Alınacak Önlemler

• Kasaya ve çalışma alanlarına montajda iletken olmayan montaj vidaları kullanılmalıdır.
• Statik elektrikten korunmak için çalışma alanında topraklama sağlanmalıdır. Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır.
• Yer döşemeleri çalışma masası ya da alanı antistatik malzemeden seçilebilir.
• Çalışma esnasında giyilen kıyafetler antistatik ürünler olabilir.
• Vücuttaki statik yükün boşaltılması bunun için kalorifer petekleri, su boruları, çeşme ya da duvar uygun bir alan teşkil edebilir.
• Çalışma esnasında yüklenme durumuna karşı statik elektrik oluşumunu engelleyen antistatik eldiven kullanılabilir.