ÖLÇÜ ALETLERİ

Ölçme, bir büyüklüğün aynı cins başka bir büyüklükle karşılaştırılması demektir.
Ölçülecek büyüklükler değiştikçe bunlara ait birimler de değişmektedir.
Elektrik enerjisinin üretimi ve tüketimi sırasında bilgi akışını sağlamak ve gerekli bilgileri toplamak için ölçmeye ihtiyacımız vardır.
Bir elektrik motorunun çektiği akımı bilirsek, kullanılacak iletkeni, sigortayı, aşırı akım rölesini uygun şekilde seçebiliriz.
Bir elektrik tesisatının akım ve gerilim değerini bilirsek, buna uygun kablo seçmemiz daha kolay olur.
Ölçme sayesinde çeşitli cihazların onarımı ve arıza yerinin bulunması kolaylaşır.
Elektriksel büyüklükleri ölçmek için kullanılan cihazlara “Elektriksel Ölçü Aletleri” denir.
Elektriksel büyüklükleri ölçen aletler genel olarak ölçtüğü büyüklüğün biriminden ad alırlar.
Akım ölçen “Ampermetre, gerilim ölçen “Voltmetre”, güç ölçen Wattmetre, enerji ölçen “Sayaç” en çok kullanılan elektriksel ölçü aletleridir.

Ölçü Aletlerinin Sınıflandırılması

1. Analog Ölçü Aletleri
Analog ölçü aletleri ibreli ve kadranlı aletlerdir. Kadran ölçülecek değere göre taksimatlandırılmıştır. Analog ölçü aletlerinin genel özelliği sürekli değişim gösteren büyüklüklerin ölçümünde sağladığı kolaylıktır.

2. Dijital Ölçü Aletleri
Sayısal ölçü aletleridir. Yani ölçülmek istenen büyüklüğü ekranda rakamlarla gösterirler.

3. Kaydedici Ölçü Aletleri
Ölçtükleri büyüklüğe ait değerleri sürekli hareket eden bir kâğıda kaydeden aletlerdir. Örneğin depremlerin büyüklüklerini gösteren kayıt cihazları, kalp atışlarını kaydeden elektrokardiyograf, meteorolojide havanın ısısını, nemini, basıncını gösteren kayıt cihazları

4. Toplayıcım Ölçü Aletleri
Ölçtükleri büyüklükleri toplayarak kaydeden cihazlardır. Örneğin elektrik sayaçları.

Analog Ölçü Aletlerinin Avantajları
Ölçtükleri büyüklük ile bağlantıya geçtikleri anda ibreleri sapar. Yani hızlı çalışırlar. Daha basit yapılı olmaları sebebiyle ucuzdurlar. Bakim ve onarımları kolaydır.

Analog Ölçü Aletlerinin Dezavantajları
*Kadran alanı sinirli olduğu için gerektiği gibi taksimatlandırılma zorluğu vardır. İbrenin gösterdiği değer %1-3 arasında farklı olabilir.
*Ölçülen değerin okunmasındaki hassasiyet kişiden kişiye değişebilmektedir.
*Okuma hızı da kişiden kişiye değişir.
*Elektromanyetik alandan etkilenirler.
*Mekanik ariza yapma olasılıkları fazladır.

Dijital Ölçü Aletlerinin Avantajları
*Ölçülen değeri ekranda gösterdiği için insandan kaynaklanan okuma hatalarını ortadan kaldırırlar.
*Yapısından kaynaklanan hata, %0,01 civarındadır.
*Enerji sarfiyatları çok azdır.
*Elektromanyetik alandan etkilenmeleri çok azdır.
*Mekanik ariza yapmazlar.

Dijital Ölçü Aletlerinin Dezavantajları
*Gösterge olarak LCD veya LED kullanıldığı için uzaktan okunması zordur.
*Üretimi, onarımı, bakimi zordur dolayışıyla daha pahalıdır.

AKIM ÖLÇÜMÜ : Ampermetre

akim-olcumu
Bilindiği üzere akım bir devre parçasından birim zamanda geçen yük miktarı olduğundan (iç değişken), akımın ölçülebilmesi için akımın geçtiği hat üzerine bir ölçü aleti koymak gerekir.
Akım ölçen aletler Ampermetre olarak adlandırılır.
Ampermetrenin devreden geçen akıma etki etmemesi için çok küçük iç dirençli olarak imal edilirler.
Bu nedenle de , akım ölçmek için ampermetreyi, akımı ölçülecek devreye seri olarak bağlamak gerekir.
Bundan dolayı da ampermetrenin, devreye elektrik enerjisi uygulanmadan önce bağlanması gerekir.
ampermetre
Alternetif akım ve doğru akım için farklı yapıdaki ampermetreler kullanılmaktadır. Yanlış kullanım, hatalı yada sıfır değer olarak sonuç verir.
Alternatif akım ölçen ampermetreler üzerinde ~ simgesi , doğru akım ölçenlerde ise — simgesi konulmuştur.
Ampermetreler, iç dirençleri küçük olan ölçü aletleridir. Bu aletler devreye paralel bağlanacak olursa, üzerinden büyük bir akım geçeceğinden aletin bobini hasar görecektir.

GERİLİM ÖLÇÜMÜ : Voltmetre

gerilim-olcumu
Elektrik devrelerinde gerilim ölçmeye yarayan aletlere Voltmetre denir. Başka bir deyişle voltmetreler, bir elektrik devresinde iki nokta arasındaki potansiyel farkının (geriliminin) ölçülmesine yarayan bir ölçü aletidir. Ampermetrelerin aksine, gerilimi ölçülmek istenen elektrik devresinin veya gerilim kaynağının iki ucu arasına paralel bağlanır.

Voltmetreler, iç dirençleri büyük olan ölçü aletleridir. Bu ölçü aleti devreye seri bağlanacak olursa, iç direncinin büyüklüğünden dolayı üzerinden büyük bir gerilim düşümü meydana gelir. Voltmetreler seri bağlantıda zarar görmezler . Yanlış kullanım, hatalı yada sıfır değer olarak sonuç verir.
Alternetif akım ve doğru akım için farklı yapıdaki voltmetreler kullanılmaktadır. Alternatif akım ölçen voltmetreler üzerinde ~ simgesi, doğru akım ölçenlerde ise – simgesi konulmuştur.

GÜÇ ÖLÇÜMÜ : Wattmetre

guc-olcumu
Güç ölçümü, diğer ölçmelerden biraz daha karışıktır.
Güç=Akım x Gerilim
Yani gücü ölçecek ölçü aletinin, akım ile gerilimin çarpımına ilişkin sonucu göstermesi gerekir. Güç ölçen aletler Wattmetre olarak adlandırılır.
Wattmetrenin; iç değişken olan akımı ölçmek için iki terminali ve, uç değişken olan gerilimi ölçmek için de iki terminali olmak üzere, toplam 4 ucu bulunur. Akım uçları (I, I’) ve gerilim uçları ise (U, U’) harfleri ile etiketlenmiştir. Yapısı gereği, ölçülen değişkenlerin çarpımına ilişkin sonucu analog yada dijital olarak gösterir.
Wattmetre - diyot.net nedir ?

ÇOKLU ÖLÇERLER : Multimetre

Elektrik devrelerindeki büyüklüklerin ölçümü ve ayrıca devre elemanlarının testi için, çok çeşitli ölçü aletleri geliştirilmiştir.
Bu ölçü aletlerine Avometre A(mper)-V(olt)-O(hm) Metre ) veya MULTİMETRE denmektedir.
Multimetre
İki çeşit multimetre vardır: El tipi multimetre ve masa tipi multimetre. El tipi multimetreler taşınabilir olduklarından kullanımı en çok tercih edilen multimetrelerdir
Bu ölçü aletleri, modeline bağlı olarak doğru ve alternatif olarak akım, gerilim, direnç ve frekans gibi değişkenleri ölçebilmekte ve tranzistör, kondansatör, süreklilik testi gibi testleri yapabilmektedir.
dijital-multimetre
Multimetrelerin; kademeleri el ile seçilen veya otomatik kademe seçimi yapan tipleri mevcuttur. Multimetreler ile ölçüm yaparken önce ölçülecek büyüklük seçilir.
Örneğin; gerilim ölçülecekse V ile belirtilen Voltmetre konumu; akım ölçülecekse A ile belirtilen Ampermetre konumu; direnç ölçülecekse OHM konumu gibi uygun seçim yapılmalıdır.
Ardından, her büyüklük için çarpan yada üst ölçme sınırı seçilir (örneğin bir voltmetre için; x1, x10, x1000 yada 1V, 10V, 1000V gibi).
analog-multimetre

Ölçü Aletinin Kullanılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Kurarlar

1. Ölçü aletinin ölçme sahası yeterlimi. Değilse kesinlikle kullanılmamalıdır.
2. Yapılacak ölçümün tipine göre gerekli kademe ( AC mi-DC mi; akım mı–gerilim mi–direnç mi) seçilmelidir.
3. Ölçme kademesi ölçülecek değer yaklaşık olarak biliniyorsa bir üst kademeye, bilinmiyorsa ve ölçü sahası yeterli ise en üst kademeye ayarlanmalıdır.
4. Ölçü aleti devreye doğru bağlanmalıdır. (DC kademesinde +/- işaretlerine dikkat edilmelidir)
5. Güvenli kademe ile başlanılan ölçme sonuçlarına göre, ölçülen değer hakkında yaklaşık fikir sahibi olununca, buna göre ölçü kademesi ayarlanmalıdır.
6. Analog ölçü aletlerinde ibre ne kadar fazla saparsa yapılan ölçüm o kadar hassas olur. Ayrıca ibre aynadaki görüntüsü ile çakıştırılarak okunmalıdır.

Rate this post