Bobin Çeşitleri

Güncelleme 15/06/2020

Bobinin Yapısı

Bobinin yapısında nüve, sipir ve mandren bulunur. Sipir denilen kısım nüvenin üzerinde bulunan sarılmış bir tur sarımdır. Mandren, bobinlerin üzerine sarıldığı parçadır.

Mandrenin iç kısımındaki parça ise nüvedir. Bobinler sarılırken nüvenin çeşitli olması, bobinlerin çeşitliliğine neden olmuştur.

Bobin akıma karşı direnç özelliği gösterir. AC Akımda ve DC akımda kullanılabilir. Bobin AC akımda üzerinden geçen akım sayesinde, üzerinde manyetik alan oluşturur. AC akım dalgalı akım olduğundan bobin akım değişimlerine karşı bir zorluk gösterir. Bu zorluğa endüktans denir. Göstermiş olduğu direnç değerine ise endüktif reaktans denir.

Bobin, DC Akımda sadece telin göstermiş olduğu zorluk kadar direnç değeri gösterir. Yani DC akımda bobin sadece direnç olarak kullanılır. Bu yüzden dolayı bobinler çoğunlukla AC akım devrelerinde kullanılır.

Bobin Çeşitleri

Bobinleri, sabit ve ayarlı olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

1 – Sabit Bobin

Endüktans değeri sabit olan değiştirilemeyen bobinlerdir. Nüveli ve nüvesiz olarak çeşitleri vardır. Hava nüveli, ferit nüveli, demir nüveli, Toroidal Bobin, smd (yüzey montajlı) bobinler olmak üzere çeşitli sabit bobinler bulunmaktadır.

Hava Nüveli Bobin

Nüve olarak hava kullanılır. Sembolü Resim 3.2’de verilmiştir. Yüksek frekanslı devrelerde, geneliklle AM-FM alıcı ve vericilerde, bant geçiren filtre devrelerinde, test cihazlarında kullanılır. Oldukça küçük endüktans değerine sahip üretilir (13 nH-132 nH). Omik dirençleri oldukça küçüktür

Ferit Nüveli Bobin

Ferit nüveli dolu ve hava oluklu olmasına göre ayrıca iki türü vardır. İçi dolu ferit nüveli bobinler büyük, orta ve küçük ebatlı olarak üretilir. Toleransları % 15 ve DC’deki direnç değeri 0,007 Ω – 180 Ω arasında değişir. 20 mA ile 4 A arasında çalışacak şekilde üretilir. Anahtarlamalı mod güç kaynaklarında, SCR ve triyak kontrolerinde kullanılır. Endüktanları 1µH ile 150 mH arasında değişir. Küçük ebatlı ferit nüveli bobinlerin endüktans değeri renk kodu ile okunur. Diğerlerinde harf ve rakam kodlaması vardır. Daha çok düşük güç devrelerinde kullanılır.

İçi oyulmuş silindir şeklindeki ferit nüveli bobinler Resimde gösterilmiştir. Güç kaynaklarında, bataryaları şarj etmede, filtre ve jeneratör devrelerinde kullanılır. 20 mA ile 27 A arasında çalışacak şekilde üretilir. Yüksek güçlü devrelerde kullanılabilir. Ferit nüve polyolefin maddesinden oluşmuştur.

Anahtarlamalı mod güç kaynaklarında, MOSFET, IGBT, SCR ve triyak kontrolerinde kullanılır. Endüktanları 1µH ile 150 mH arasında değişir. Küçük ebatlı ferit nüveli bobinlerin endüktans değeri renk kodu ile okunur. Diğerlerinde harf ve rakam kodlaması vardır. Daha çok düşük güç devrelerinde kullanılır.

Toroidal Bobin

Toroid şeklinde sarılmış bobinlerdir. Manyetik akı sızıntısı gerçekleşmez. Bobin verimi yüksektir. Toroid bobinler manyetik akının diğer elemanları etkilememesi istenen yerlerde kullanılır.Anahtarlamalı tip güç kaynaklarında, radyo frekans devreleri gibi yüksek frekanslı devrelerinde kullanılır. Endüktansları 1µH ile 1H arasında değişebilir. DC dirençleri ortalama 0,074Ω’dur. 25W-100W güce sahiptir.

Demir Nüveli Bobin

İnce demir sacların birbirlerine yapıştırılmasıyla demir nüve elde edilir. Sarım kısmı oluşturulan demir nüvenin üzerine yapılır. Demir nüveli bobinlere en güzel örnek transformatörlerdir.
Transformatörler, elektrik akımını alçaltmak ya da yükseltmek için kullanılır. Günümüzde her güç kaynağının içinde demir nüveli bobin (transformatör) bulunur.  Transformatörlerde primer ve sekonder
dediğimiz sargı kısımları bulunur. Primer kısmı elektrik giriş kısmı, sekonder ise çıkış kısmıdır. Birçok ebatta demir nüveli bobin görmemiz mümkündür.

SMD Bobin

Çok katmanlı elektronik devre kartlarına yüzey temaslı olarak monte edilmeye uygun yapıda üretilmiş bobinlerdir. Boyutları diğer bobinlere göre çok daha küçüktür. Sayısal sistemlerde sıkça kullanılır. Farklı kılıf modellerinde üretilir. Üzerine değeri rakam, harf veya renkler ile kodlanır.

2 – Ayarlı Bobin

Nüvenin mandren içindeki hareketi ile endüktif dirençleri değişebilen bobinlerdir. Nüve mandren içerisine girdikçe değer artar. Dışarıya çıktıkça değer azalır. Endüktans değeri bir tornavida yardımıyla nüvenin aşağıya yukarıya hareket ettirilmesi suretiyle değiştirilir.

Alıcı ve verici devrelerinde kullanılan muayyen denilen malzemeler bu özelliktedir. Ayarlı bobinler endüktansları, yatay ve dikey ayarlanabilir şekilde, dış yüzeyi kılıflı veya kılıfsız olmak üzere ikiye ayrılır. Çoğunlukla dört pinli olmalarına rağmen beş pinli olanları da bulunmaktadır.

Nüvesi Hareketli Bobinler

Nüvesi hareketli bobinlerde nüvenin hareketi ile bobinin manyetik alanı ve buna bağlı olarak da indüktansı değiştirilebilir.

Sargı Ayarlı Bobinler (Varyometre)

Sargı ayarlı bobinlerde bobinin üzerinde sürtünen bir tırnak ile bobinin değeri ayarlanabilir.

Kademeli Bobinler

Kademeli bobinlerde bobinden alınan uçların çok konumlu bir anahtara bağlanması ile farklı indüktanslar elde edilir.