Elektrikte monofaze, “tek faz” anlamına gelmektedir.
Monofaze sistemler devreyi tamamlamak için faz ve nötr olmak üzere iki kablo gerektirir. Faz kablosu akımı taşır ve nötr kablosu ise akımın dönüş yoludur. Monofaze, Türkiye’de 230 volta kadar 50 Hz gerilim sağlar.
Fan, soğutucu, öğütücü, ısıtıcı ve ev aletleri monofaze elektrik ile çalışır. Evlerimizdeki prizler ve aydınlatmaların tümü monofazedir. Tek fazlı bir güç kaynağı sisteminin tasarımı ve işletimi genellikle basittir.
Tek Fazın Avantajları
- Çoğu küçük güç gereksinimi için kullanılır. Ev aletleri, fanlar, soğutucular, ısıtıcılar, küçük klimalar vb. Çalıştırmak için az miktarda güce ihtiyaç duyması nedeniyle neredeyse tüm konut malzemeleri tek fazlı kaynaklardır.
- Tek fazlı bir güç kaynağı sisteminin tasarımı ve işletimi genellikle basittir.
- 2500 Watt’a kadar olan yükler için tek fazlı besleme yeterlidir.
Tek Fazın Dezavantajları
- Küçük tek fazlı motorlar (genellikle 1kW’dan az), motor için yeterli başlangıç torku olmadığından, tek fazlı bir besleme yardımıyla doğrudan başlayamazlar. Bu nedenle, düzgün çalışma için Motor Yolvericiler gibi ek devreler (fanlarda ve pompalarda bir marş kapasitörü gibi) gereklidir.
- Endüstriyel motorlar ve diğer ekipmanlar gibi ağır yükler, tek fazlı bir beslemede çalıştırılamaz.
Trifaze
Tri kelimesi Latinceden gelmektedir ve üç anlamını taşımaktadır.
Trifaze, dükkanlarda ve sanayide kullandığımız 3 3 fazlı beslemedir. Ülkemizde 380 volt gerilime sahip sanayi elektriği olarak bilinmektedir.
Trifaze üretim, monofaze üretime benzer. Monofaze sistemlerde manyetik alan içerisinde dönen bir bobin varken, trifaze sitemlerde 3 adet bobin vardır. Bobinler 120 derecelik açı ile birbirlerine yerleştirilmiştir. Tek fazlı sistemlerde güç dalgalı olmasına rağmen, çok fazlı sistemlerde düzgün haldedir. Bu yüzden çok fazlı sitemlerde motorların momenti, tek fazlı sistemlere nazaran daha düzgündür. Trifaze motorlar, monofaze motorlara kıyasla daha basit yapıdadırlar, daha az bakım gerektirirler ve verimleri daha yüksektir.
Trifaze elektrik (üç fazlı elektrik), yüksek güçlerde kullanılan bir elektrik besleme sistemidir.
Konutlarda kullanılan monofaze yani tek fazlı elektrikte (toprak hariç) bir canlı bir nötr uç varken, trifaze alternatif akım sistemlerde üç canlı ve bir nötr uç vardır.
Ancak bu üç uç arasında {displaystyle pi cdot 2/3} = 1200 faz farkı vardır.
Ülkemizde bu fazlar genellikle R, S, T fazı olarak adlandırılır. U, V, W veya A, B, C gibi faz adları da kullanılabilir.
Daha ender olarak mavi, kırmızı ve yeşil kelimeleri de kullanılabilir.
Üç Fazın Avantajlar
- Üç fazlı güç genellikle ticari ve endüstriyel yükler için tercih edilir. Bazı ülkelerde (örneğin çoğu Avrupa Ülkesi ), mesken arzında bile üç fazlı bir tedarik sağlar.
- Daha büyük yükleri çok kolay çalıştırabilirsiniz.
- Üç fazlı güç kaynağındaki faz farkı, motorun başlaması için yeterli başlangıç torku sağlar ve ek materyallere gerek kalmaz.
- Üç fazlı sistemde değişik kavramlar olsa da üretilmesi daha kolaydır.
- Üç fazlı güç kaynağının genel verimliliği, aynı yük için tek fazlı bir güç kaynağına kıyasla daha yüksektir.
Tek ve Üç Fazlı Güç Arasındaki Farklar
- Tek fazlı sistemde 2 adet kablo yeterli olurken 3 fazda 3 nötr varsa 4 adet kablo gerekir.
- Tek fazlı beslemenin voltajı 220V iken üç fazlı bir beslemede 380V’tur.
- Aynı miktarda güç için, tek fazlı bir besleme, üç fazlı bir beslemeden daha fazla kablo gerektirir.
- Üç fazlı bir güç kaynağının verimliliği, tek fazlı bir beslemeden önemli ölçüde daha yüksektir ve güç aktarım kapasitesi de daha fazladır.
- Tek fazlı bir güç kaynağı yalnızca iki kablo kullandığından, ağın genel karmaşıklığı, dört telli üç fazlı beslemeye (nötr dahil) kıyasla daha azdır.